На 14 август 2018 година се одржа редовна седница на Комитетот за оперативна монетарна политика на НБРМ, на која беа разгледани клучните показатели за домашната економија и движењата на меѓународните и домашните финансиски пазари, во контекст на поставеноста на монетарната политика.
Врз основа на оцената на постојните економски и финансиски услови, како и на постоечките ризици, Комитетот оцени дека постои простор за олабавување на монетарната политика. На седницата беше донесена одлука за намалување на основната каматна стапка за 0,25 процентни поени, така што каматната стапка изнесува 2,75%. Понудата на благајнички записи е непроменета и се задржа на нивото од 25.000 милиони денари. Намалувањето на каматната стапка е одраз на континуирано поволните движења на девизниот пазар, коишто покажуваат солидна надворешна позиција и стабилни очекувања на економските субјекти. Поволни се и поместувањата во депозитната база на банките, што исто така е сигнал за стабилни очекувања и доверба. Општо земено и на оваа седница, Комитетот ги задржа досегашните согледувања за здрави економски основи и отсуство на нерамнотежи.
Споредбата на последните макроекономски показатели за домашната економија со нивната проектирана динамика од априлскиот циклус проекции упати на одредени отстапувања во одделни сегменти од економијата. Надолни отстапувања во однос на очекувањата бележат остварувањата за растот во првото тримесечје. Сепак, по минималниот раст на економијата во првиот квартал, расположливите високофреквентни податоци за вториот квартал упатуваат на поповолни поместувања кај клучните показатели за економската активност. Активноста во индустријата продолжи да расте со солидни стапки на раст, растот во трговијата умерено забрза, додека вредноста на извршените градежни работи продложи да се намалува, но со значително помал интензитет. Во второто тримесечје подобрување бележи и показателот за економскиот сентимент.
Во однос на инфлациските движења, во периодот јануари – јули просечната годишна стапка на раст на потрошувачките цени изнесува 1,5%, што претставува надолно отстапување во однос на априлската проекција. Во услови на нагорна ревизија на надворешните влезни претпоставки кај проекцијата на инфлацијата и пониска остварена инфлација од проектираната, се оценува дека ризиците околу проекцијата на инфлацијата за 2018 година од 2% се урамнотежени.
Последните податоци за девизните резерви покажуваат раст во однос на крајот на претходната година, за што во голем дел придонесуваат и интервенциите со нето-откуп на девизи од страна на НБРМ. Поместувањата кај девизните резерви, се нешто повисоки од очекувањата во рамки на априлските проекции, а анализата на показателите на нивната адекватност покажува дека тие и понатаму се одржуваат во сигурна зона. Расположливите показатели од надворешниот сектор засега се ограничени. Податоците за надворешнотрговската размена за периодот јануари – јуни укажуваат на трговски дефицит, којшто не отстапува значително од проекциите, додека расположливите податоци за менувачкиот пазар покажуваат повисоки нето-приливи.
Во однос на монетарните движења, прелиминарните податоци за јули покажуваат задржување на континуитетот на растот и на депозитите и на кредитите. Забрзан раст на месечна основа е забележан кај депозитната база, при што поголем придонес за зголемувањето имаат корпоративните депозити, при истовремено зголемено штедење и на домаќинствата. Одредени позитивни поместувања на месечна основа во јули се забележуваат и на кредитниот пазар, во услови на раст на кредитирањето на домаќинствата. Во периодот април – јули, остварувањата кај депозитните и кредитните текови се повисоки од очекуваните за овој период.
Во периодот помеѓу двете месечни седници на Комитетот, ликвидноста во банкарскиот систем умерено се зголеми. Имено, пониската ликвидност на банките заради сезонски повисоката побарувачка на денарска готовина на населението во јули целосно беше надоместена од емисијата на ликвидност од НБРМ од интервенциите за откуп на девизи во износ од 56,5 милиони евра од банките поддржувачи на девизниот пазар. Високиот износ на откупени девизи се должи на продолжување на поволните движења на девизниот пазар од почетокот на година и во јули. Така, на девизниот пазар, банките во трансакциите со клиентите регистрираа континуирано повисока понуда во однос на побарувачка надевизи, при што понудата главно беше повисока кај корпоративен сектор.
Исто така, висока понуда банките регистрираа и во трансакциите со менувачниците, што е вообичаено сезонско движење во периодот на годишни одмори, но со посилен ефект во однос на истиот месец претходната година. Во такви околности, банките во трансакциите со клиенти реализираа највисок месечен нето-откуп на девизи, во периодот од 2012 година наваму. Притоа, имајќи ја предвид високата девизна ликвидност на банките, вишокот девизи беше насочен кон НБРМ. Поволни движења на девизниот пазар се забележуваат и во првата половина на август, што овозможи НБРМ да продолжи да откупува девизи од банките. Од почетокот на годината, интервенциите на НБРМ на девизниот пазар постојано се во насока на откуп, при што од банките поддржувачи се купени вкупно 198,4 милиони евра, и по подолг временски период, се издвојуваат како најзначаен фактор за зголемување на девизните резерви.
Солидната денарска ликвидност кај најголем дел од банките се одрази врз пониска трговска активност на пазарите на пари, каде што пазарните каматни стапки се задржаа на релативно стабилно ниво во јули. Воедно, по задоволувањето на пазарната побарувачка, банките го пласираа вишокот парични средства во расположливите депозити преку ноќ кај Народната банка, чијашто просечна месечна состојба забележа умерено зголемување во склад со движењето кај автономните фактори на ликвидноста.
Во јули, на меѓународните финансиски пазари преовладуваше склоност кон преземање ризик и беше забележан раст на приносите на државните обврзници од двете страни на Атлантикот, што се поврзува со поволните макроекономски показатели во САД и очекувањата за позитивни економски остварувања во еврозоната. На состанокот на ЕЦБ беше потврдена намерата откупот на обврзници да прекине во декември оваа година, но воедно беше пренесен став дека е потребно да се задржи приспособливата монетарна политика. На состанокот на ФЕД, беше поддржан ставот за постепено зголемување на таргетот за распонот на каматните стапки. Во почетокот на август дојде до промена на пазарите движења и се забележува одбивност кон преземање ризик на глобален план, во услови на ескалирање на трговските тензии помеѓу САД и Кина, како и поради зголемувањето на трговските бариери и влошување на политички односи помеѓу САД и Турција. Следствено, инвеститорите се насочуваат кон безбедни инструменти, што доведе до раст на цените на државните обврзници и зголемување на вредноста на САД-доларот.
Сумарно, на седницата беше заклучено дека согласно тековните економски и финансиски услови, согледувањата за амбиентот за спроведување на монетарната политика сепак се нешто поповолни од претходно, што укажува на тоа дека постои простор за натамошно олабавување на монетарната политика. Ова, пред сѐ се однесува на девизниот пазар, каде што движењата се поволни во континуитет, одразувајќи ја подобрата девизна позиција на корпоративниот сектор, но и поволните движења на менувачкиот пазар. Сепак, останува констатацијата за и натаму присутни ризици и од домашното и од надворешното окружување, коишто можат да ги променат поволните трендови. Од таа причина, НБРМ ќе продолжи внимателно да ги следи трендовите во следниот период.
