Образованието игра клучна улога на пазарот на трудот. Според податоците на Евростат, повисокото ниво на образование генерално е поврзано со повисока стапка на вработеност и повисоки приходи во текот на целиот живот. Сепак, за многу неодамна дипломирани студенти, наоѓањето работа може да потрае бидејќи конкуренцијата е исклучително силна.
Според Евростат, во просек 84,9 проценти од неодамна дипломираните студенти по високо образование во Европската Унија биле вработени во 2024 година, или 86,7 проценти во категоријата „три години или помалку“ по дипломирањето. Овој индикатор ги вклучува лицата на возраст од 20 до 34 години кои ги завршиле студиите во последните три години и не се вклучени во понатамошно образование или обука.
Високото образование е дефинирано како нивоа од пет до осмо според класификацијата ISCED, која вклучува кратки програми за високо образование, додипломски, постдипломски и постдипломски студии – колективно познати како универзитетско образование.
Стапката на вработеност на неодамна дипломираните студенти значително варира меѓу европските земји, почнувајќи од 63,5 проценти во Турција до 93,7 проценти во Бугарија, меѓу 33-те анализирани земји, според Euronews. Меѓу земјите-членки на Европската Унија, Грција бележи најниска стапка – 72,7 проценти.
Иако Бугарија е исклучок, земјите од јужна и југоисточна Европа генерално заостануваат, додека земјите од северна и централна Европа бележат значително повисоки стапки на вработеност. Во осум земји, стапката на вработеност на неодамна дипломираните студенти надминува 90 проценти.
Заедно со Бугарија, тука е Естонија каде што стапката на вработеност е 93,6 проценти, потоа Холандија со 92,7 проценти, Норвешка со стапка од 92,3 проценти, Исланд со 92 проценти, Германија со 91,9 проценти и Унгарија и Полска со по 90,5 проценти.
Во Хрватска, стапката на вработеност на дипломирани студенти е под просекот на ЕУ, т.е. 85,9 проценти во 2024 година во категоријата „три години или помалку“ по дипломирањето.
На спротивната страна е Турција, која во исто време има најголем вишок на работна сила во Европа, кој достигна 25,8 проценти во вториот квартал од 2025 година.
„Брзата експанзија на универзитетскиот сектор го отежна одржувањето на квалитетот на програмите за високо образование, што дополнително ги намали придобивките што студентите ги постигнуваат на пазарот на трудот. Се чини дека постои голем јаз помеѓу вештините што ги бара пазарот на трудот и оние што студентите ги стекнуваат на универзитетите“, вели Одделот за Турција на ОЕЦД.
Исто така, беше истакнато дека Турција има релативно низок процент на дипломирани студенти во STEM областите, т.е. наука, технологија, инженерство и математика. Турција е единствената земја во Европа каде што стапката на невработеност кај високообразованите е повисока отколку кај општата популација.
Ова значи дека повеќе од еден од пет неодамнешни дипломирани студенти не се вработени. Но, ова не мора да значи дека сите се официјално невработени – некои од нив може да припаѓаат на таканаречената „скриена невработеност“ или „резервна работна сила“, што вклучува луѓе кои се достапни за работа, но не бараат активно работа или работат под нивните квалификации.
Освен Турција, стапката на вработеност е пониска од 80 проценти во шест земји: Босна и Херцеговина со 72,1 процент, Грција со 72,7 проценти, Италија со 74,3 проценти, Србија со 76,3 проценти и Франција со 79,9 проценти.
Германија е најдобра меѓу големите економии во ЕУ
Меѓу четирите најголеми економии на Европската Унија, Италија и Франција се издвојуваат бидејќи повеќе од една петтина од неодамна дипломираните студенти не се вработени, според Euronews. Шпанија се снаоѓа малку подобро, со стапка на вработеност од 82 проценти, но сепак блиску до нивото на Франција. Германија, од друга страна, бележи највисока стапка на вработеност во рок од три години по дипломирањето – 91,9 проценти.
Податоците за Велика Британија не се вклучени во Евростат, но според извештајот на HESA, меѓу дипломираните студенти од академската 2022/23 година, 82 проценти од испитаниците биле вработени или работеле неплатено. Податоците се собрани приближно 15 месеци по завршувањето на студијата, па затоа не се директно споредливи со оние на Евростат.
Во просек, мажите во ЕУ имаат малку повисока стапка на вработеност од жените меѓу неодамна дипломираните студенти: 86 до 84 проценти. Сепак, во осум земји, жените имаат повисока стапка на вработеност од мажите.
Најголема разлика во корист на жените е забележана во Грција, каде што 75,9 проценти од жените се вработени во споредба со 68,5 проценти од мажите, што претставува разлика од 7,4 процентни поени. Следува Хрватска со разлика во корист на жените во износ од 5,9 процентни поени и Шпанија со разлика од 4,2 процентни поени.
Обратно, Турција има најголем јаз во корист на мажите – 74,2 проценти од мажите се вработени во споредба со 55,2 проценти од жените, разлика од 19 процентни поени. Следува Словенија со разлика во корист на мажите во износ од 17,3 процентни поени, Латвија со 14,8 процентни поени и Исланд и Србија со разлика од по 10,1 процентен поен.
Турција, исто така, има најниска вкупна стапка на вработеност кај новодипломираните, само 55,2 проценти. Речиси половина од жените во Турција, или 44,8 проценти од оние кои дипломирале на универзитет во последните три години, не се вработени.
Спротивно на тоа, Норвешка има највисока стапка на вработеност со 93,3 проценти од дипломираните студенти кои се вработени. Во просек, луѓето со високо образование во ЕУ заработуваат 38 проценти повеќе од оние со средно образование, па дури и 68 проценти повеќе од луѓето со пониско ниво на образование.