И покрај фактот што европскиот континент е дом на голем број најразвиени економии, нема ниту една компанија вредна 1 трилион (1.000 милијарди американски долари) во целата Европска унија.
Всушност, од само осум компании во светот кои моментално ја имаат оваа вредност, седум се во САД и една е во Тајван. Од друга страна, ако ги погледнеме 10-те најголеми европски компании, нивната заедничка пазарна капитализација е само 2,5 трилиони долари, што е половина од вредноста на Apple и споредливо со вредноста на Alphabet или Amazon.
Зошто во цела Европа нема компании од трилиони долари?
Дел од одговорот лежи во фактот дека повеќето од денешните компании од трилиони долари се она што ние ги сметаме за „технолошки гиганти“. За подобро да го разбереме ова, да погледнеме зошто бројни бензински пумпи се наоѓаат на истите раскрсници. Зарем не би било пологично да се распространат низ градот?
Одговорот лежи во конкуренцијата. Ајде да замислиме град во кој луѓето сакаат да ги полнат своите автомобили со гориво на најблиската станица. Доколку бензинските пумпи се распространети низ градот, секоја би сакала да биде што е можно поблиску до местото каде што се наоѓаат повеќето клиенти или каде што е најлесно да стигнат поради урбаните услови. Ова би резултирало бензинските пумпи да бидат лоцирани една до друга.
Истото важи и за технолошките гиганти – тие се позиционираат таму каде што има најмногу корисници. Со оглед на тоа што САД имаат огромен пазар и висока стапка на усвојување на нови технологии, логично е дека таму ќе се родат повеќе технолошки компании, дека поголем број од нив ќе преживеат и ќе бидат успешни, а други технолошки компании од странство ќе се пресели таму.
Америка vs. Европа
САД сè уште се сметаат за „земја на можности“. За тоа сведочат и миграциските трендови. Според податоците на ОН, 20% од сите имигранти во светот живеат во САД. Ова е многу важно за технолошките иновации, бидејќи генијалните луѓе се многу ретки кај секоја популација, па привлекувањето исклучително успешни поединци е кратенка до успехот. Добар пример е Илон Маск, кој својата компанија Тесла не ја изгради во родната Јужна Африка, туку во САД како емигрант.
Но, важна е и општата институционална рамка. Ако не верувате во важноста на институциите како долгорочен фактор во економскиот развој, треба само да ги погледнете економските перформанси на Северна и Јужна Кореја.
Во овој домен, Европа заостанува далеку зад САД. Пазарот на трудот е високо регулиран и затоа прометот на работници е многу помал. Ова изгледа како одлична работа ако сте вработен, но е прилично незгодно ако сте мал технолошки старт-ап кој избира дали да вработи нов инженер во време на криза. Законот за работни односи во Франција е на над 3.000 страници и таму е полесно да се разведе отколку да се отпушти вработен.
Втората причина е интегрираниот и длабок финансиски пазар. ЕУ сè уште не успеа да ги интегрира финансиските пазари на одделни земји-членки, што им отежнува на компаниите во Европа да најдат инвеститори во овие, особено ризични, деловни потфати како што се технолошките иновации. Европа се обидува да го реши ова со различни програми за поддршка на стартапи и дигитални компании (технолошки центри, центри за иновации, финансиски грантови или поволни заеми), но се чини дека тоа воопшто не е доволно за да се надополни разликата.
Третата важна причина е демографијата. Иако демографските трендови се релативно лоши и во Европа и во САД, сепак постои видлива разлика. Да ја земеме најнаселената земја во ЕУ – Германија – како пример: таа последен пат забележа позитивна стапка на наталитет (ТФР поголема од 2,1) во 1970 година. Во САД, пак, тоа се случи дури во 2008 година. Контингентот на млади луѓе е сè уште релативно поголем во Америка отколку во Европа, и токму тие се главните иноватори и претприемачи, а не пензионерите заљубени во технологијата.
Четвртата причина е разликата во претприемничката култура. Во секое општество има мал број иноватори и претприемачи, поради што е важно дали културата во која живеат е онаа која ги поттикнува луѓето да преземаат претприемачки потфати. Од една страна ги имаме стандардните проблеми споменати во економската анализа, како што се владеењето на правото и владеењето на правото, деловната регулатива, даночните нивоа и слично.
Но, постојат и меки културни мерки на претприемничката култура, како што се општествените ставови кон претприемачите (без разлика дали тие играат позитивна или негативна социјална улога, без разлика дали им се доделува општествен престиж). Прилично е само-објасниво дека земја каде што сонот на повеќето млади луѓе е да се вработат во државната служба каде што работата е сигурна и нема многу работа ќе има различни резултати од земја каде што сонот е да се започне од нула и да се збогатат, како во САД, пренесува Екапија.