Скијачки патеки и мега-град во пустина, климатски неутрален и без автомобили: програмата на Саудиска Арабија за идната „Визија 2030“ е амбициозна и скапа. Можеби дури и премногу скапо?
Многумина беа изненадени од обемот на работата и од храброста на проектот, во 2015 година кога беше претставен „Визија 2030“, грандиозниот проект за иднината на Саудиска Арабија за периодот по завршувањето на нафтениот бум. На пример, среде пустина е планиран посебен град посветен исклучиво на спортскиот и забавниот сектор, вклучително и скијачка патека, како и климатско неутрален и без автомобили мега-град „Неом“.
„Визијата 2030“, која особено беше поттикната од престолонаследникот Мохамед бин Салман, требаше да ја промени перцепцијата на светот за Саудиска Арабија. Се сметаше за знак на модернизација во религиозно конзервативната земја управувана од авторитарно кралско семејство.
Но, од 2015 година, многу се промени – толку многу што неколку министри веќе изјавија во последните месеци дека проектот „Визија 2030“ ќе се намали.
На пример, серијата застаклени облакодери во пустината наречена „Линија“, еден од најважните делови на проектот „Неом“ и првично планирана да биде изградена во должина од 170 километри, ќе биде реализирана во должина од само над два километри.
И ова не е единственото „приспособување“ на проектот „Неом“: тој првично требаше да биде завршен до 2030 година, но сега се проценува дека веројатно ќе бидат потребни уште 20 години.
„Неом“ требаше да чини околу 500 милијарди долари, но сега не е исклучено да се искачи и на два трилиони долари.
Тешка потрага по инвеститори
Ниту останатите делови од „Визија 2030“ не одат според планот. Некои од најамбициозните проекти требаше да привлечат странски инвеститори во Саудиска Арабија. Сепак, странските директни инвестиции се помали од очекуваното.
Според аналитичарите, политичката нестабилност во регионот – на пример поради војната во Газа – како и недостатокот на транспарентност на саудиските регулативи се причина за неподготвеноста на инвеститорите.
Саудиска Арабија првично планираше да сноси најголем дел од трошоците, но сега се чини дека ќе мора да ги плати речиси сите сама.
Голем дел од овие средства доаѓаат од Фондот за јавни инвестиции (ЈИФ), еден од најголемите државни фондови во светот, финансиран од приходите од нафта.
Саудиската влада неодамна префрли осум отсто од својот удел во државната нафтена компанија „Арамко“ на ПИФ, кој се проценува на два трилиони долари и со тоа е четврта највредна компанија во светот – па сега фондот поседува 16 отсто на тој џин. Критичарите, сепак, истакнуваат дека ЈИФ, иако управува со имот во вредност од 940 милијарди долари, има само 15 милијарди долари во имот.
Нафта и обврзници
Според аналитичарите, зависноста од цената на нафтата ги прави нестабилни проектите „Визија 2030“. Според податоците на ММФ, на Саудиска Арабија за „Визија 2030“ и треба цена од околу 96 долари за барел. Оваа година цената на барел сурова нафта се зголеми од околу 70 долари во јануари на само 81 долар.
А како што пренесува Блумберг, Саудиска Арабија стана земја која издава најголем износ на обврзници, во споредба со другите пазари и земји со брз развој, и за прв пат по една деценија ја престигна Кина.
Државните обврзници се издаваат за финансирање на јавните расходи, тие се вид на заем за кој владата што ги издава им плаќа камата на сопствениците на обврзници, пренесува dw.com.
Така, повеќе од кога било, Саудијците земаат таков тип на заеми за да го надополнат недостатокот на директни странски инвестиции.
„Визијата 2030“ во опасност?
„Со оглед на комбинацијата на различни фактори, може да се заклучи дека Саудиска Арабија моментално жонглира економски и политички“, вели Роберт Могиелнички од Институтот Арапски Залив со седиште во Вашингтон.
Според него, статусот на проектот „Визија 2030“ не е ниту спектакуларен, ниту толку катастрофален како што понекогаш се прикажува. „Реалноста е некаде на средина.
Имено, некои делови од проектот „Визија 2030“ очигледно добро се развиваат. Во февруарскиот извештај на американската инвестициска банка „Ситигруп“, насловен „Половина пат“, се забележува „значителен напредок“ во уделот на жените во работната сила, уделот на домашното население во сопственоста на недвижен имот и приходите од ненафтениот сектор.
Во соопштението од средината на јуни, истражувачите на ММФ заклучија дека „невидената“ економска трансформација на земјата напредува добро. Тие го поздравија и „пренасочувањето на трошоците“ според „Визија 2030“.
Експертот за земјите од Персискиот залив, Могиелнички, смета дека Саудијците сè уште имаат многу можности да ги реализираат своите планови за иднината – сепак, во моментот проектот е во застој.
