Странските директни инвестиции (СДИ) во Централна, Источна и Југоисточна Европа паднаа во 2024 година на нивоа невидени од екот на пандемијата Ковид-19, при што германските инвеститори нагло се повлекоа, а кинескиот капитал доминираше, се вели во новиот извештај на Виенскиот институт за меѓународни економски студии (wiiw).
Истражувањето на wiiw открива пад од 44% на бројот на гринфилд инвестициски проекти објавени во регионот во првите три квартали од 2024 година во споредба со истиот период минатата година, додека вредноста на ветените инвестиции падна за 39%, што е загрижувачки тренд.
– Кризата во германската индустрија и геополитичките неизвесности сега се целосно почувствувани – рече Олга Пиндјук, економист во wiiwu и автор на извештајот.
Падот ги одразува пошироките проблеми во европските индустриски инвестиции, како во земјите-членки на ЕУ, така и во Западен Балкан. Податоците откриваат значителен пад на новите странски гринфилд инвестиции во поголемиот дел од регионот, со исклучок на Молдавија, која забележа раст.
Меѓу земјите-членки на ЕУ, Бугарија, Полска и Естонија доживеаја некои од најострите намалувања, со преполовени инвестициски обврски. Албанија, и покрај подемот на туризмот, забележа пад од 88 отсто во бројот на гринфилд инвестициски проекти.
Само седум земји пријавија зголемен прилив на странски капитал во споредба со претходната година, а предничат Естонија и Литванија. Спротивно на тоа, Црна Гора, Украина и Босна и Херцеговина забележаа побрз пад на вредноста на заложените инвестиции отколку во бројот на проекти, што укажува на промена кон помалку капитално интензивни инвестиции фокусирани на услуги.
Забавувањето на Германија го зема својот данок
Германија, која долго време беше основен инвеститор во регионот, остро ги ограничи своите обврски. Бројот на најавени германски проекти падна од 171 на 96 – пад од 44% – додека заложениот капитал падна за уште поостри 67%, од над 9 милијарди евра во 2023 година на само 3 милијарди евра оваа година.
Во меѓувреме, австриските инвеститори, историски меѓу најактивните во регионот, го намалија бројот на проекти од 34 на 15. Сепак, Австрија вети 20% повеќе капитал – 965 милиони евра во споредба со 804 милиони евра минатата година – што укажува на фокусирање на помалку, но позначајни проекти.
– Додека гледаме како германските инвеститори се свртуваат од Источна Европа кон САД, Австрија останува силно посветена – рече Пинџук, додавајќи дека австрискиот капитал главно тече кон Романија, Унгарија и Бугарија.
Кинезите стануваат водечки инвеститори
И покрај сопствените економски тешкотии, Кина стана најголемиот инвеститор во нови проекти во целиот регион, надминувајќи ја Германија. Кинеските инвестиции во регионот паднаа за само 30% во однос на заложениот капитал, во споредба со падот на Германија од 67%. Имено, кинеските проекти сè уште се капитално интензивни, честопати фокусирани на сектори како што се електричните возила и батериите.
Романија привлече најмногу кинески проекти оваа година, додека Словачка треба да го добие најголемиот прилив на кинески капитал, поттикнат од обврските како што е планот на автомобилскиот производител SAIC со седиште во Пекинг за производство на електрични возила во земјата.
– Вредноста на кинеските инвестиции во регионот сега ја надминува вредноста на германските проекти за фактор осум – се наведува во извештајот.
Сепак, целокупното влијание на кинескиот капитал останува ограничено.