Доларот забележа импресивен раст, добивајќи повеќе од 10% во однос на другите главни валути од почетокот на годината, пишува за „Фајненшл Тајмс“ Бери Ајхенгрин, професор по економија и политички науки на Универзитетот во Калифорнија (Беркли).
Навистина, многу влади и централни банки би ја претпочитале придавката „катастрофална“ од „импресивна“. За земјите во развој, од Шри Ланка до Аргентина, благодарноста на зелената банкнота го направи сервисирањето на нивните долгови деноминирани во долари, што веќе беше тешка задача, во суштина невозможно.
За пазарите во развој како Чиле, кои не се многу оптоварени со долгови, ова ја поттикна инфлацијата со зголемување на локалните цени на храната и енергијата што се тргува во долари. Инфлацијата и падот на нејзината валута ја принудија Централната банка на Чиле да ја зголеми каматната стапка дури девет пати во изминатата година и сега да ги користи своите резерви за да го поддржи девизниот курс на пезосот.
Европската централна банка (ЕЦБ) забележа намалување на вредноста на еврото до паритет во однос на доларот. За Банката на Јапонија (CBJ), факт е дека јенот е валутата со најлошо работење меѓу развиените земји оваа година.
Не е мистерија зошто доларот зајакна. Сведочејќи ја и високата инфлација и силниот раст, Федералните резерви ги зголемуваат каматните стапки побрзо од другите големи централни банки, привлекувајќи капитални текови во САД.
ЕЦБ, и покрај тоа што неодамна внимателно го започна својот циклус на затегнување, се движи значително побавно. Ограничувањата на руските енергетски испораки веќе тежат на европскиот раст, а повисоките каматни стапки ќе го потресат кревкиот должнички пазар на Италија, со оглед на лошиот избор на време во услови на зголемена политичка несигурност во таа земја.
Централната банка, пак, нема непосредна причина да верува дека проблемот со ниската инфлација во земјата е решен и не сака да се откаже од политиката на „контрола на приносот“ за да ги задржи каматните стапки ниски. Ниту јапонската банка ниту ЕЦБ нема да се натпреваруваат со ФЕД со зголемување на каматните стапки во зголемувања од 75 или 100 базични поени.
Некои би укажале на порастот на геополитичкиот ризик од бескрајната руско-украинска војна и статусот на безбедно засолниште на доларот. Можеби ќе има повеќе текови на барање азил со тензии околу Тајванскиот теснец и Иран, но на крајот најновите валутни движења се резултат на акцијата на централната банка. Истото ќе важи и во иднина.
Не е новост, се разбира, дека откако заостана во однос на настаните, ФЕД сега се бори да достигне. Така, веќе се пресметани очекувањата за понатамошно зголемување на каматните стапки од претседателот на ФЕД, Џеј Пауел. Со други зборови, нема причина овие дополнителни зголемувања на каматните стапки да го туркаат доларот понатаму.
Но, два дополнителни случувања ги комплицираат изгледите за девизниот пазар. Прво, другите централни банки – со исклучок на ЈЦБ и ЕЦБ – покажаа зголемена подготвеност да се натпреваруваат со ФЕД во зголемувањето на каматните стапки за да се справат со сопствените проблеми со зголемената инфлација. Списокот сега ги вклучува централните банки на Канада, Филипините, Сингапур, Нов Зеланд и Јужна Кореја, меѓу другите. И тој се зголемува. Финансиите на овие земји се доволно силни за да го издржат растот на каматните стапки, а инфлацијата е предмет на општа загриженост. Затоа, нивните централни банки се барем во чекор со ФЕД. Поради тоа, доларот покажа помала сила во однос на широката кошничка која ги вклучува валутите на овие земји. Истото најверојатно ќе се случи во наредните недели и месеци.
Второ, и уште пострашно, постои ризик од рецесија во САД. Да повториме, сегашната вредност на доларот се заснова на очекувањата дека ФЕД ќе продолжи да ги зголемува каматните стапки. Ова очекување, пак, се заснова на надежната претпоставка дека американската економија ќе продолжи да се шири.
Ако забавувањето предизвикано од ФЕД се прошири од пазарот на домување до продажбата на мало и деловните инвестиции, комбинираниот ефект ќе ги намали не само трошоците на САД, туку и инфлацијата.
Идејата дека под овие рецесиски околности инфлацијата ќе остане блиску до двоцифрена и затоа Федералните резерви ќе бидат принудени да го продолжат својот циклус на стегање, е прилично глупава, вели Ајхенгрин.
Како претседател на ФЕД, Пол Волкер продолжи да ги зголемува каматните стапки во рецесија – а доларот продолжи да расте – бидејќи инфлацијата остана тврдоглаво висока неколку години. Денес има малку знаци за таков инфлациски моментум.
Значи, ако економијата и инфлацијата ослабнат, ФЕД ќе паузира и доларот ќе го смени курсот. Ова повеќе не е ризик што може да се отфрли.
