За да може единствениот пазар на трудот на ниво на Северна Македонија, Албанија и Србија да функционира во рамките на иницијативата „Отворен Балкан“, неопходно е да се завршат сите регулаторни измени и потоа да се усвојат во парламентите на сите три земји.
Последниот чекор е ратификацијата на договорот во Собранието на Северна Македонија, по што треба да се потпишат техничките протоколи како основа за функционирање на единствениот пазар на труд во трите држави. Како што објаснува за Политика Ненад Ѓурѓевиќ, советник на претседателот на Стопанската комора на Србија, ваков пазар на труд ќе биде функционален во текот на есента.
„Во пракса, тоа значи дека на граѓаните на Северна Македонија и Албанија нема да им требаат дозволи за престој и работа. Вработувањето на државјаните на овие две земји во Србија ќе биде идентично како и на граѓаните на Србија, а за нив нема да важи Законот за вработување на странци“, нагласи Ѓурѓевиќ.
Тој потсети дека, според законот, странец вработен во Србија прво треба да добие дозвола за работа и престој од полицијата, а потоа да докаже дека се исцрпени сите можности за вработување на лице со српско државјанство на таа позиција.
„Потоа на работникот мора да му се продолжи работната дозвола, односно има одредени административни процедури кои бараат време и ангажман на вработените да ги завршат тие постапки. Но, тоа нема да важи за вработување на државјани на Северна Македонија и Албанија во Србија“, вели Ѓурѓевиќ.
Постапката предвидена во техничките протоколи кои се договорени, но не потпишани, подразбира дека државјанин на една од трите земји пристапува до нивната е-влада со барање за издавање матичен број „Отворен балкански“ (OB ID број). Се очекува по завршувањето на ратификацијата во Северна Македонија да бидат потпишани протоколите, по што ќе биде објавен датумот на почетокот на имплементацијата.
„По пополнување на формуларот онлајн, и со документ за идентификација (пасош или лична карта со чип), е-администрацијата издава ОБ матичен број, врз основа на кој се остварува право на работа во друга земја на ‘Отворениот Балкан “. По добивањето на ОБ матичен број, граѓанин кој сака да заснова работен однос или бара работа во друга држава, аплицира за таканаречена работна дозвола, со помош на овој број, на службата за е-влада на земја во која сака да заснова работен однос“, објаснува соговорникот на Политика.
„Работодавачот нема никакви административни работи освен онаа што се подразбира при засновање работен однос со државјанин на државата во која работи. Но, имајќи предвид дека сè уште не се потпишани техничките протоколи кои овозможуваат спроведување на процедурите во сите три земји, затоа услугата за е-влада сè уште не е достапна, но технички се е подготвено за нејзино спроведување“, рече Ѓурѓевиќ.
Иницијативата „Отворен Балкан“ беше договорена од претставниците на трите земји уште во 2019 година, со цел да им се овозможи на граѓаните од овој регион полесно да се интегрираат, да патуваат, да тргуваат и да стигнат до дефицитарниот кадар, односно да овозможат слободно движење на стоки, сообраќај, сличен на моделот на услугите, луѓето и капиталот на Европската унија.
Претседателот на Сојузот на работодавачи на Србија, Небојша Атанацковиќ, е убеден дека зголемувањето на бројот на работници на овој начин ќе им користи на работодавачите, особено за работните места кои инаку се секогаш испразнети.
„Ни недостасуваат сите профили во градежништвото, како и работници во угостителството и туризмот, возачи, па дури и оние кои вршат сезонска работа, како што се берачите. Очекуваме да пристигнат околу 30.000. Се разбира, нема да дојдат сите одеднаш, и соодветно на тоа, нема да има повеќе 30.000 работници во Србија постојано благодарение на поврзувањето на националните електронски системи на Србија, Северна Македонија и Албанија“, забележува Атанацковиќ.