Можеби да помислите од начинот на кој Кина и Соединетите Држави соработуваат за ослободување на количини од нивните стратешки нафтени резерви и ослободување дел од притисокот на пазарот на нафта, дека двата најголеми светски потрошувачи на енергија нашле тема на која може да соработуваат, пишува Дејвид Фиклинг за „Блумберг“.
„Преземање акција за глобалните енергетски резерви“ – во ретроспектива јасно упатување на последователните ослободувања на резерви – беше една од ретките силни точки на договор на неодамнешниот виртуелен самит меѓу претседателите Џо Бајден и Си Џинпинг.
Сепак, врската останува тешка. Земете го Халифа, пристаниште на бреговите богати со нафта на Персискиот Залив, каде кинеската државна компанија Cosco Shipping гради контејнерски терминал вреден 738 милиони долари со владата на Абу Даби. Американските разузнавачки агенции открија дека Кина тајно поставува воен објект во пристаништето и лобираа во ОАЕ да ја прекинат изградбата, објави неодамна Волстрит журнал, повикувајќи се на анонимни извори. Ова би било храбра инвазија на регион каде што САД се единствената голема странска воена сила. (Нивните сојузници Британија и Франција исто така имаат мали бази во Бахреин и ОАЕ.)
Не е тешко да се види зошто Пекинг би сакал посигурно упориште во Персискиот Залив. Соединетите Држави се еден од трите најголеми производители на нафта во светот од 19 век и би можеле да бидат самодоволни во криза. Кина, од друга страна, увезува речиси три четвртини од нафтата, околу 60% од вкупниот волумен – по морски пат.
Режимот во Пекинг има егзистенцијална зависност од долгите линии за снабдување што носат сурова нафта од Персискиот Залив до неговите источни пристаништа – а безбедносните елементи во оваа трговија ги обезбедува американската морнарица. Ако двете нации некогаш дојдат во конфликт (околу Тајван, на пример), за Вашингтон би било релативно лесно да го блокира снабдувањето со енергија на Кина во Ормутскиот теснец, Малака и Сингапур. Ова може да ја блокира целата земја – и што е најважно – изворот на енергија за нејзината воена машинерија.
Конфликтот меѓу големите сили одамна го одредуваат енергијата и транспортот. Поморската блокада на Британија за време на Првата светска војна ја сврте војната во нејзина корист со прекин на увозот на нитратни ѓубрива во Германија, што доведе до широк дефицит на калории и гладување. Јапонската колонизација на Манџурија, а потоа и Југоисточна Азија две децении подоцна имаше за цел да ја замени нејзината претходна зависност од американската нафта. Хитлер ја нападна Русија, делумно за да ги заземе нафтените полиња во Кавказ и да ја отстрани застарената зависност на Вермахтот од коњски сили во насока на моторизиран транспорт.
Ова е најдоброто објаснување за континуираното опсесивно вмешување на Вашингтон на Блискиот Исток, регион каде што Соединетите Држави имаат малку стратешки интереси да одговараат на огромните суми инвестирани во текот на децениите.
„Доминацијата на САД во Персискиот Залив е клучен елемент на нејзиниот статус како водечка светска сила“, рече Дејвид Брустер, виш соработник на Колеџот за национална безбедност на Австралискиот национален универзитет. „Ако САД не беа таму, тогаш ќе беа Кинезите, а тоа би го дестабилизирало целиот регион“.
Разбирливо е дека Пекинг не сака Америка да го фати за гуша на овој начин – но ќе се најде во таа стапица, бидејќи новите технологии со нула јаглерод ја заменуваат нафтата и за цивилни и за воени цели.
Главните елементи на надворешната и одбранбената политика на Кина во изминатата деценија се најлогични како обид да се поправи нерамнотежата на моќта. Иницијативата „Еден појас, еден пат“, со пристаништа во Танзанија, Пакистан, Шри Ланка и Мјанмар, му дава на Пекинг лост во Индискиот Океан кој еден ден би можел да се преобликува за да го компензира неговиот критичен недостиг од воени капацитети за полнење гориво и снабдување. Единствената кинеска воена база во странство во Џибути (на брегот на Црвеното Море) би можела да служи за слична цел.
Мјанмарските цевководи, малезиските железници и стимулациите за железнички транспорт низ Централна Азија ја намалуваат зависноста од критичната точка околу Сингапурскиот теснец. Неодамнешната засилена антипиратска активност на Кина во Индискиот Океан и изградбата на носачи на авиони ги издаваат нејзините амбиции да стане поморска сила способна да оперира подалеку од сопствените брегови и да обезбеди долги поморски линии на комуникација кои се од суштинско значење за нејзиниот сопствен опстанок.
Ова е опасна игра. Малку е веројатно дека Кина некогаш ќе има конкурентна морнарица во Индискиот Океан, вели Брустер: „Во случај на голем вооружен конфликт, таа веднаш ќе биде отсечена од своите матични пристаништа и ќе биде многу ранлива“. Сепак, обидите на големите сили да се осигураат од контрола на нивните мориња од страна на ривалите, историски ги спречуваа конфликтите колку што ги забрзуваа, како што се случи со англо-германската трка во вооружување пред Првата светска војна и превентивниот удар на Јапонија на Перл Харбор.
Тоа не е ништо помалку случај сега. Секое постепено поместување на рамнотежата на САД кон Кина околу контролата на линиите за снабдување со нафта во Азија ќе ги загрижи другите сојузници на Вашингтон зависни од сурова нафта – Јапонија, Јужна Кореја и Тајван. Индија, трет по големина увозник на нафта во светот и природен хегемон во Индискиот Океан, исто така може да се најде себеси неспособна да седи со скрстени раце.
Колку и оваа кревка статус кво состојба може да ги загрижи американските експерти за надворешна политика, кои би сакале земјата да го напушти својот фокус на Блискиот Исток и да ги загрижуваат нивните кинески колеги, кои стравуваат дека нивната национална безбедност зависи од Пентагон, во моментов тоа е најдоброто што го имаат. Соработката меѓу големите сили во однос на ослободувањето на количествата од нивните стратешки резерви може да не го трансформира пазарот на нафта. Сепак, алтернативата на оваа соработка е далеку полоша.
