Производството на автомобили е клучен столб на чешката економија: погоните на Skoda (VW Group), Toyota и Hyundai произведуваат повеќе од 1,3 милиони автомобили годишно со максимално оптоварување. Во Чешка, земја со десетици милиони луѓе, речиси 120.000 луѓе се вработени во индустријата, а извозот на автомобили сочинува повеќе од половина од вкупниот чешки извоз. Логично: производителите на автомобили се меѓу најсериозните даночни обврзници во земјата, пишува Лубош Палата во анализа за Дојче веле.
По тешката година со коронавирус, Чешка често беше една од најтешко погодените земји во светот, се чинеше дека автомобилската индустрија повторно ќе закрепне и производителите на автомобили ќе можат да го достигнат старото ниво. Но, веќе летото, секторот се соочи со нов предизвик: акутен недостиг на микрочипови потребни за производство. Пред две недели, на 18 октомври, предводникот на чешката автомобилска индустрија, погоните на Skoda, од чии производни линии во 2019 година излегоа речиси еден милион автомобили, беше принуден целосно да се исклучи. Работниците беа испратени дома. Сега добиваат 80% од платата во споредба со просечната заработка во минатото. Вистина е дека производството делумно беше обновено во неделата благодарение на пратката чипови од Малезија, но сè уште има многу тешкотии – поради недостиг на други компоненти. Да не заборавиме дека погоните на Skoda придонесуваат со дури 5% од чешкиот БДП.
Излегува дека најголемиот концерн во Чешка ќе мора да бара државна помош наместо да депонира големи суми во даночната каса. И не само фабриките на Skoda, туку и стотиците мали компании кои ги произведуваат соодветните компоненти. Според Зденек Пецел, извршен директор на чешкиот синдикат на автомобилската индустрија, оваа година во чешките погони ќе бидат произведени само околу 1 милион автомобили, што значи дека прометот ќе падне за цели 10,2 милијарди евра. Недостигот од микрочипови најсериозно ќе ги погоди производителите на поединечни компоненти – сегмент во кој работат шест пати повеќе луѓе отколку во самите погони за автомобили, смета Пецел.
На трипартитната средба меѓу актуелната влада, работодавачите и синдикатите во октомври беше одлучено државата да обезбеди привремена финансиска помош за автомобилската индустрија. „Ќе и помогнеме на индустријата и на подизведувачите“, рече Андреј Бабиш, кој сè уште беше премиер. И министерот за индустрија и транспорт Карел Хавличек додаде дека државната поддршка ќе изнесува 60 отсто од досегашните исплатени плати на работниците.
Клучен сектор на чешката економија
„Сметаме дека ова е фер бидејќи е клучен сектор на чешката економија кој генерира 10 отсто од БДП. Покрај тоа, 100.000 работни места би биле загрозени без помош“, додаде Хавличек. Владата на Прага ќе донесе конечна одлука за почетокот на програмата за финансирање следниот понеделник. На денешен ден парламентот, избран на 9 октомври, ќе се состане за првпат, а премиерот Бабиш ќе поднесе оставка.
Автомобилскиот експерт Радек Шпикар, исто така, смета дека има потреба од поддршка на автомобилската индустрија: „Програмата за краткорочно вработување е дизајнирана специјално за ситуации кога индустријата е во тешкотии што не ги предизвикала за да ги задржи работните места кај долгорочните работодавци. „Ние веруваме дека таа мора да биде активирана“. Сепак, субвенциите за Skoda мора прво да бидат одобрени од парламентот и ЕУ.
Тешката транзиција кон електромобилност
Сегашната криза со чипови се чини само предвесник на големите проблеми со кои чешката автомобилска индустрија допрва треба да се соочи. Бидејќи во рамките на Зелениот договор на ЕУ, чешките производители на автомобили мора постепено да преминат од производство на автомобили со мотори со внатрешно согорување на електрични автомобили.
„За жал, од наша гледна точка, нема друг начин освен електрификација за да се постигне неопходното намалување на нивото на јаглерод диоксид“, признава Михал Кадера, шеф за меѓународни односи во Skoda. „Но, ова ќе биде голем и скап предизвик“ додаде тој, објаснувајќи дека до 2030 година Skoda планира да испорача повеќе електрични автомобили на европските пазари отколку автомобили со мотори со внатрешно согорување.
