Имаме „совршена бура“ на хоризонтот на глобалната економија веќе добри пет години, од заклучувањето за време на пандемијата на коронавирус, до војната во Украина и санкциите против Русија, до Доналд Трамп и неговите тарифи, со сеприсутна инфлација и претстојна рецесија. Затоа, не е изненадувачки што глобалната економија доживеа скромен раст од 2022 година. Иако изгледите неодамна почнаа да се подобруваат, заострените финансиски услови и постојаните геополитички ризици ставаат ограничување на глобалното закрепнување, според Еуромонитор. Сепак, ако има некој сончев зрак за големите економии, тоа е во Азија, од каде потекнуваат сите пет најбрзо растечки големи економии: Индија, Филипини, Виетнам, Индонезија и Кина, дури и со скромни стапки на раст под пет проценти што Кинезите ги сметаат за „недостојни“.
Ако ја прошириме приказната за да ги вклучиме и земјите кои одеднаш скокнаа на листата поради ненадеен „излив на мир“ или откривање на природни ресурси, работите се поинакви. Постојат, пред сè, доминантни африкански земји, со неколку изненадувачки успешни приказни.
Во 2024 година, најголемиот победник беше Гвајана. Оваа (некогаш) сиромашна јужноамериканска земја, која има „карипски дух“ и од која најдобро го познаваме пејачот Еди Грант, откри нафта на своја територија и, според податоците на ММФ, забележа милијарди приходи и 43,8 отсто раст на БДП, целосно трансформирајќи ја економијата на земјата – дотогаш во незавидна положба и склона кон криминал и корупција.
Второто место го зазеде SAP Макао, кинески специјален автономен регион, кој привлече голем број коцкари – затоа што е „Азискиот Лас Вегас“. Постигна раст од 10,5 отсто.
Следен е Нигер, со раст од 9,9 отсто, а оваа необична позиција е поврзана со тоа што по воениот удар Нигер реши самиот да се справи со своето рудно богатство кое дотогаш ѝ го даваше на Франција по многу ниски цени. Нигер преговараше за подобар „договор“ со купувачите од другата страна и постигна значителен напредок. Имајќи предвид дека сите три земји од Алијансата на државите Сахел (Нигер, Мали и Буркина Фасо) се секогаш меѓу најсиромашните во светот, но и кога станува збор за земјишните ресурси, можеме да очекуваме многу промени во овој дел од светот.
Под нив се малите пацифички земји – Самоа (раст од 9,7 отсто) и Палау (8,9 отсто), додека интересен „победник“ на санкциите против Русија е Грузија. Таа остана неутрална, пречека илјадници руски компании и граѓани и милијарди капитал, како и стотици илјади туристи и брзо ја подобри својата економија со раст на БДП од 7,6 отсто во 2024 година. Земјоделството, индустријализацијата, ИКТ секторот и што е најважно – отсуството на корупција, ја турнаа оваа земја на врвот на најбрзо растечките во светот.
Таџикистан се појави како најбрзо растечка економија во Азија (6,8 проценти), благодарение на размената на аранжмани со Кина и соработката со Русија и Иран. Исто така, Таџикистан стана „центар“ за заобиколување на санкциите кон Русија и многу западни стоки се реизвезуваат преку земјите од Централна Азија, како што е Киргистан (раст од 6,5 проценти).
Индија има исто толку, со раст поттикнат од нагорната траекторија на фиксните инвестиции, сето тоа во рамките на одржливото владино капитално трошење, заедно со подобрените приватни инвестиции.
А каква е прогнозата за оваа година? ММФ ги претстави податоците за јануари 2025 година, каде земја со најголем економски раст од 1 јануари е Јужен Судан. Уште во 2011 година, најмладата земја на светот триумфално предвиде дека ќе изгради нови градови во необични форми, дека Џуба – главниот град на претежно христијански Јужен Судан – ќе биде „новиот Дубаи“, но една мала работа ѝ пречеше на сето ова.
Иако Јужните Суданци беа обединети против Северен Суданец во граѓанската војна, бидејќи првите се христијани, а вторите се муслимани, при независноста се покажа дека има национални разлики меѓу луѓето од иста вера (64 нации живеат во Јужен Судан) и – еве повторно доаѓа граѓанската војна, овој пат во нова држава. Како што стивнува војната, економијата заснована на нафта силно расте, сега со стапка од 27,2 отсто.
Зад Јужен Судан е минатогодишниот шампион Гвајана со 14,4 отсто, а по неа е Либија која има робустен раст од 13,7 отсто, што е дивиденда од крајот на војната во оваа земја и зголемената експлоатација на нафта и гас, како и реконструкција на градовите и инфраструктурата.
Сенегал, исто така, неодамна економски се одвои од поранешната колонијална сила на Франција, и тоа се исплатеше со раст на БДП од 9,3 отсто, а Палау продолжува да покажува значителен раст оваа година (8,5 отсто). Палау најмногу се потпира на туризмот, особено на кинеските туристи кои почнале да патуваат во своите милиони, а Палау за Кина е исто како што е Карибите за Американците.
Судан, со 8,3 проценти, покажа дека со кој било елемент на мир во земјата, полесно е да се извлече нафта и да се обезбеди приход за државата, додека Уганда успеа да покаже добри резултати поради трговската отвореност, растот на населението, владините трошоци и инвестициите во Програмата за структурно прилагодување (ПСА), кои донесоа раст од 7,5 проценти на почетокот на оваа година.
Значи, можеби работите „мрзеливо се развиваат“ во развиениот свет, но во Третиот свет работите се многу динамични, а шансите за профит се движат најмногу во Африка. И нешто малку помало – Азија.