Летното сметање на времето во 2025 година започнува на 30 март во 02:00 часот, а потоа ги поместуваме часовниците за еден час нанапред, до 03:00 часот.
Мислењата за менување на часовникот се поделени подолго време. Некои се колнат во придобивките, други се против, но малкумина можат да останат рамнодушни на повеќе дневна светлина. Често се слушаа иницијативи за укинување на овој принцип, но поголемиот дел од светот сè уште ги прилагодува своите часовници двапати годишно. Сепак, тоа има значителни последици за некои индустрии, па затоа истражувавме кои се таканаречените економски последици.
Имено, летното сметање на времето во 2025 година започнува на 30 март во 02:00 часот, а потоа ги поместуваме часовниците за еден час нанапред, до 03:00 часот. Според некои извори, целта на оваа постапка била да се искористи дневната светлина и да се заштеди потрошувачката на енергија. Во последниве години, многу земји сакаа да го укинат летното сметање на времето, а во 2016 година Европската унија дури покрена иницијатива, но безуспешно, па часовникот ќе се помести напред во оваа област до 2026 година.
Од каде идејата за менување на часовниците?
Како што објаснува Encyclopedia Britannica, „Практиката за прв пат беше предложена во хумористичен есеј од Бенџамин Френклин во 1784 година“. Тоа беше спроведено на национално ниво во Соединетите Држави на 31 март 1918 година, како мерка за време на војна (за време на Првата светска војна) за да се заштеди по еден час гориво секој ден за осветлување на светилки и јаглен за греење на домовите. Тој беше укинат во 1919 година, а некои поединечни градови (како Њујорк) продолжија да го менуваат своето време двапати годишно во она што списанието го нарече „часовен хаос“ до 1966 година, кога Законот за еднообразно време го направи DST (Daylight Saving Time) конзистентен на национално ниво.
Предности на летното сметање на времето
Придобивка 1: Подолгите дневни часови на летното сметање на времето ја подобруваат безбедноста.
Подолгите дневни часови го прават возењето побезбедно, го намалуваат бројот на сообраќајни незгоди и го намалуваат ризикот од удар на пешаци.
Економистите Џенифер Долик и Николас Сандерс открија дека грабежите се намалуваат за околу 7% севкупно, а за 27% во вечерните часови по промената на пролетното време. Тие наведуваат: „Повеќето улични грабежи се случуваат во вечерните часови, околу вообичаените часови на работа од 17 до 20 часот, а поголемата амбиентална светлина за време на типичните часови на шпицот на грабежите им олеснува на жртвите и случајните минувачи да ги препознаат потенцијалните закани и подоцна да ги идентификуваат сторителите“.
Предност 2: Летното сметање на времето е добро за економијата.
Подоцнежното зајдисонце значи дека повеќе луѓе одат на шопинг после работа, зголемувајќи ја продажбата на мало, а повеќе луѓе возат, зголемувајќи ја продажбата на гориво и закуски осум месеци од годината (месеците кога се применува летното сметање на времето).
„Се чини дека трговците на мало сè уште се најголемите поддржувачи на летното сметање на времето. Тие тврдат дека продолжената вечерна светлина ги охрабрува луѓето да купуваат после работа и го зголемува прометот. Овие придобивки можеби не се толку значајни како некогаш.
Придобивка 3: Летното сметање на времето промовира активен животен стил.
Кога денот е подолг, луѓето имаат тенденција да учествуваат во повеќе активности на отворено после работа.
Хендрик Волф, вонреден професор по економија на Универзитетот Сајмон Фрејзер, наведува дека поради DST, „луѓето учествувале во повеќе активности на отворено и помалку гледале телевизија во затворен простор… Дополнителни 3% од луѓето учествувале во активности на отворено кои инаку би останале во затворени простории“.
Недостатоци на летното сметање на времето
Недостатоци 1: Летното сметање на времето (DST) може да биде лошо за вашето здравје.
Промената на распоредот за спиење, дури и за еден час, е во спротивност со природниот деноноќен ритам на една личност и има негативни здравствени последици. Едно истражување покажа дека ризикот од срцев удар се зголемува за 10% во понеделник и вторник по пролетната временска промена.
Истражувачите забележале зголемување на бројот на кластер главоболки (ненадејни и исцрпувачки главоболки) по временските промени на есен.
Џејмс Вајт, вонреден професор на Медицинскиот центар на Универзитетот Раш, вели: „Се соочуваме со зголемување на несреќите на работното место и сообраќајните несреќи во понеделник или можеби дури и во текот на првата недела од пролетните временски промени“.
ДСТ го зголемува ризикот од сообраќајна несреќа да биде фатална за 5-6,5% и предизвикува повеќе од 30 смртни случаи годишно во сообраќајни незгоди.
Недостаток 2: Ја намалува продуктивноста.
Понеделникот по пролетното менување на времето се нарекува „поспан понеделник“ бидејќи е еден ден во годината кога луѓето најмногу не спијат. Неделата по пролетното менување на времето беше одбележана со зголемување на таканареченото „cyberloafing“ (губење време на Интернет) затоа што луѓето се уморни.
Тил Ронеберг, германски хронобиолог кој ја проучува врската на телото со светлината и темнината, забележува дека човечкиот деноноќен часовник не се прилагодува на DST и „резултатот е дека поголемиот дел од населението има драстично намалена продуктивност, намален квалитет на живот, зголемена подложност на болести и едноставно е уморен“.
Недостаток 3: Загуби
Здружението за воздушен транспорт процени дека DST ја чинеше авионската индустрија 147 милиони долари во 2007 година поради конфузија со временските распореди со земјите кои не ја почитуваат промената на времето.
Истражувањето на метрополитенските области во САД покажа економски трошок од повеќе од 670 милиони долари поради повреди на работното место, сообраќајни несреќи, срцеви и мозочни удари и изгубена продуктивност.