Федералните резерви на САД (ФЕД) го направија првиот чекор во борбата против растот на цените. Референтната каматна стапка нагло се зголеми за 0,5 процентни поени, на опсег од 0,75 до 1%. Ова е најголем раст во повеќе од дваесет години и втор годинава. Сепак, таа е двојно повисока од март кога референтната каматна стапка беше покачена за 0,25 процентни поени.
Речиси во исто време, Банката на Англија (БОЕ) ја зголеми референтната каматна стапка на нејзината највисока стапка од 2009 година. Ден по ФЕД и BOE, референтната каматна стапка беше зголемена од Банката на Индија и се очекува да се зголеми наскоро ЕЦБ, централната банка на ЕУ, ќе го стори истото. Бразил ја зголеми својата референтна каматна стапка од 2 отсто на 12,75 отсто од средината на 2021 година, а мексиканската централна банка веќе двапати ги зголеми каматните стапки во 2022 година.
Целта на бранот на покачување на стапките е да се бори против растечката инфлација, која е на историски високо ниво. Во САД, тоа е 8,5 проценти за март, што е највисоко во последните 40 години. Во Обединетото Кралство е 7 отсто, највисоко во последните 30 години, во Индија 7,68 отсто, а за април во еврозоната инфлацијата е измерена на 7,5 отсто.
Уште полоша е ситуацијата во Латинска Америка, каде што инфлацијата во Бразил е повеќе од 11 отсто, а во Мексико, Колумбија и Перу над 7 отсто. Една од првите политики на Русија од почетокот на војната во Украина беше нагло зголемување на референтната каматна стапка од 9,5 отсто на 20 отсто, а моменталната инфлација е над 16 отсто. Поради зголемената инфлација, дури и Јужна Кореја ги зголеми каматните стапки, двапати од почетокот на 2022 година. Борбата со порастот на цените стана главна глобална економска цел.
Што значи ова за луѓето?
Другите каматни стапки на пазарот се одредуваат со референтни каматни стапки, на пример, за хипотекарни и потрошувачки заеми. Банките и другите финансиски институции се водени од референтната каматна стапка на централната банка, било во меѓусебните трансфери на пари или во кредитирањето на стопанството и населението. Тоа значи дека зголемувањето на референтната каматна стапка нема да се одрази само на економијата туку и на граѓаните, а каматите на кредитите ќе растат, пишува Индекс хр.
Ова е потег кој се бори против растот на цените бидејќи го поскапува задолжувањето, односно го намалува растот на новите кредити. Забавувањето на економијата е една од последиците од зголемувањето на референтните каматни стапки бидејќи граѓаните се помалку расположени да земаат поскапи кредити, а инвестициите во компаниите стануваат понеисплатливи за кредитирање.
Поедноставено, банките ќе утврдат дека референтните каматни стапки на централната банка ќе се зголемуваат за секое зголемување. Каматната стапка на новите станбени кредити, на пример, ќе биде 2,5 отсто, а не 2 отсто, со што ќе се зголеми месечната отплата на кредитот, а граѓаните или ќе го одложат земањето станбен кредит или ќе земат помал станбен кредит.
Истовремено ќе се зголемат и каматните стапки на штедењето со што ќе се зголеми профитабилноста на штедењето и со тоа ќе се намали потрошувачката. Во моментов каматните стапки на штедењето во САД и ЕУ се толку ниски што заштедите не вредат, всушност поради инфлација тоа е вистинска загуба на пари. Инвестициите на компаниите ќе станат помалку профитабилни бидејќи ќе се зголемат нивните финансиски трошоци. Сето ова ќе доведе до забавување на потрошувачката и економската активност, а со тоа и намалување на инфлацијата.
Одложена реакција, проблемот банализиран
Знаците дека зголемените цени ќе станат проблем се појавија уште во април минатата година, иако многумина за време на пандемијата најавија дека експанзивните монетарни и фискални политики ќе доведат до големи зголемувања на инфлацијата.
