Новоизбраниот американски претседател Доналд Трамп се закани дека ќе го преземе Панамскиот канал. Што е Панамскиот канал и зошто е толку важен?
Овој канал овозможува поморски сообраќај меѓу Атлантскиот и Тихиот океан. Откако беше отворен за сообраќај во 1914 година, веќе немаше потреба од пловни објекти да го обиколуваат југот на американскиот континент, т.е. да поминат дополнителни 13.000 километри. Каналот е долг 82 километри и ја сече Панама низ неговиот центар. Треба да се напомене дека Панама е во појасот меѓу Централна и Јужна Америка.
Од почетокот на оваа година до 30 септември, низ Панамскиот канал поминале 10.000 бродови, превезувајќи 423 милиони тони стока, вклучувајќи храна, минерали и произведени производи. Над 40 отсто од стоките што се тргуваа меѓу Североисточна Азија и источниот брег на Соединетите Американски Држави минатата година беа транспортирани преку овој канал.
САД се најголемиот корисник на Каналот – оваа земја е одговорна за три четвртини од транспортот на карго годишно. Кина е втор најголем корисник.
Кој е сопственик на Каналот?
Владата на Панама го поседува и управува Панамскиот канал веќе 25 години. Соединетите Американски Држави управуваа со него во минатиот век. Американското управување со Каналот дојде откако САД ја продолжија својата изградба во 1904 година и ѝ помогнаа на Панама да добие независност од Колумбија. Отворањето на Каналот значеше револуција во глобалниот поморски транспорт, овозможувајќи движење на неколку илјади бродови годишно, вклучително и американски воени бродови.
Американската контрола над Панамскиот канал и исклучувањето на Панамците од таа контрола резултираше со тензии меѓу Панамците и Американците. Колку беа големи тие тензии покажува фактот дека во 1950-тите панамската влада одлучи да изгради ѕид помеѓу Панама Сити, кој е главен град, и самиот Канал.
Големи протести се одржаа на 9 јануари 1964 година. Потоа следеше репресија од страна на властите, во која беа убиени 28 луѓе, што предизвика бес низ целиот свет и ги натера Американците да го напуштат Панамскиот канал.
Американскиот претседател Џими Картер и панамскиот водач Омар Торијос потпишаа два договори во 1977 година за ставање крај на американската контрола над Каналот. По период на заедничко владеење, нарушен со американската воена интервенција во 1989 година за соборување на воениот водач Мануел Нориега, Панама ја презеде целосната контрола врз Каналот во 1999 година.
Што сака Трамп?
Трамп бара Панама да им го врати Каналот на САД доколку не управува со него како што мисли дека треба да се управува. Имено, тој смета дека САД премногу плаќаат за користење на Каналот.
„Даноците што ги наплаќа Панама се смешни. Оваа проневера на нашата земја веднаш ќе престане“, вети новоизбраниот американски претседател.
Бродовите што минуваат низ Панамскиот канал плаќаат такса за ова. Промените во висината на тој надоместок се последица на глобалното затоплување, т.е. пресушување на акумулацијата на Каналот, што значи намалување на неговиот капацитет.
Поради минатогодишната суша преку Каналот поминувале по 22 пловни објекти на ден, наместо вообичаените 36 пловни објекти. Тоа значело дека пловните објекти чекале со недели да поминат, а оние што сакале да поминат порано морале да платат четири милиони долари за тоа. Од почетокот на годинава до септември транзитот е намален за една третина.
Панамските власти дозволија зголемување на сообраќајот оваа година и најавија зголемување на таксите од 1 јануари следната година. Панамскиот претседател Хозе Раул Мулино рече дека таксите не се премногу високи.
Трамп рече и дека нема да дозволи Каналот да биде во „погрешни раце“, сугерирајќи дека верува дека Кина го контролира. Имено, кинеските компании со седиште во Хонг Конг контролираат две од петте пристаништа во близина на Каналот, по едно на секоја страна. Сепак, претседателот Мулино уверува дека неговата земја има целосна контрола над Каналот, пишува весникот Гардијан.