Бројот на несолвентните компании од Источна и Централна Европа, значително се зголемил во текот на 2022 година, покажува истражувањето спроведено од Coface.
Во текот на последните три години, областа на Источна и Централна Европа претрпе значителни промени на полето на економијата. Големиот степен на нерамномерност, различните форми на државна помош, како и законските измени оставија голема трага на случувањата поврзани со несолвентноста на компаниите. Пандемијата на вирусот Ковид-19, потоа падот на економските активности што следеа, како и негативното влијание на војната во Украина врз светската економија, создадоа причини за загриженост не само во однос на макроекономските активности и на пазарот на стоки, но и од аспект на способноста на компаниите да ги исполнат своите обврски.
Пораснаа економиите, но растеше и бројот на несолвентните компании
Земјите од Источна и Централна Европа покажаа знаци на економско закрепнување во текот на 2021 година, како и во текот на првата половина на 2022 година, при што повеќето земји забележаа повисоки стапки на раст и покрај прилично висок степен на економска нестабилност. „2022 година. Годината беше главно обележана со солидно ниво на економска активност, при што стапките на економски раст на Хрватска и Словенија надминаа 5%, додека стапките на економски раст на Полска, Романија и Унгарија беа приближно исти“, рече Гжегоз Шелевиќ, директор на Секторот за економски истражувања во Источна и Централна Европа во компанијата Кофас. „Од друга страна, Естонија падна во рецесија, забележувајќи негативна стапка на раст од -1,3%.
Што се однесува до несолвентноста, мерките за помош на стопанството што ги спроведуваа владите на земјите во текот на 2020 година придонесоа за намалување на бројот на несолвентните компании. Процесот на укинување на овие мерки беше постепен, така што компаниите сè уште можеа да имаат корист од нив во 2021 година, бидејќи каматните стапки беа сè уште ниски. „Сепак“, објаснува Гжегож Шелевич, „во 2022 година бевме сведоци на зголемен степен на несолвентност бидејќи компаниите се соочија со неколку предизвици, како што се високите цени на енергијата и суровините, серија остри скокови на каматните стапки, потоа највисоката стапка на инфлација во последните неколку децении.“, како и општата несигурност предизвикана од војната во Украина“.
Компанијата Coface проценува дека вкупниот број на стечајни постапки во земјите од Централна и Источна Европа се зголемил од 25.917 во 2021 година на 36.090 во 2022 година, што е скок од 39,3%. Осум земји (Бугарија, Хрватска, Унгарија, Латвија, Литванија, Полска, Романија и Србија) забележаа зголемување на бројот на несолвентни компании, додека четири (Чешка, Естонија, Словачка и Словенија) забележаа намалување на бројот на такви компании. Висок степен на раст на несолвентните компании е забележан во Србија и Унгарија (+106% и +86% соодветно), додека најголемо намалување на бројот на стечајни постапки е забележано во Естонија (-17%).
Зголемен е бројот на несолвентните компании во сите економски сектори
Не е чудно што секторите кои зависат од потрошувачката на енергија се оние кои се најмногу погодени од наглиот раст на цените на производите, што доведе до зголемување на трошоците за производство. На пример, полските компании од хемиските, металуршките, секторите за производство на дрво и хартија, како и од секторот за храна и земјоделство пријавија доцнење на плаќањата кои се подолги од вообичаеното, додека доцнењата на плаќањата за повеќето компании од горенаведените сектори беа подолги од една година. порано. Овие економски сектори се високо застапени и во статистиката за несолвентност во дадената област: во металуршкиот и прехранбено-земјоделскиот сектор, како и во областа на производството на хартија и дрво, забележани се високи стапки на несолвентност на компаниите.
Значајни последици претрпе и градежниот сектор. Стапките на несолвентност се особено високи во Хрватска, Естонија, Унгарија, Латвија, Литванија и Полска поради високите цени на градежните материјали и суровините. Во истиот сектор е забележан бавен развој на пазарот на станови поради зголемувањето на каматните стапки и порастот на инфлацијата, а дополнителен проблем беше недостигот на работна сила.
Конечно, малопродажбата претставува уште еден пример на сектор со значителен дел од вкупниот број несолвентни компании во повеќето земји, иако стапката на несолвентност и растот на бројот на стечајни постапки останаа малку ограничени во текот на 2022 година. Постојаниот раст на инфлацијата сè повеќе влијае на приватната потрошувачка, што треба да доведе до зголемување на бројот на несолвентните компании во овој сектор.
„Економските услови остануваат, најблаго кажано, неизвесни. Експертите од нашата компанија предвидуваат забавување на растот на инфлацијата во наредните месеци, но и покрај тоа, се очекува дека повеќето земји од Централна и Источна Европа ќе имаат послаб економски раст во 2023 година. Стапката на инфлација секако ќе биде значително повисока од вредностите поставени од централните банки како цел. Како такви, вредностите на инфлацијата ќе продолжат да влијаат на растот на каматните стапки, што ќе има негативно влијание врз солвентноста на компаниите. Затоа, веруваме дека бројот на компании кои се соочуваат со проблемот на несолвентност ќе продолжи да расте во текот на 2023 година“, додава Јарослав Јаворски, извршен директор на Coface за Централна и Источна Европа.
