Студените зими може да доведат до енергетски блокади во Европа

86

Европа ја очекува зимата соочена со невиден недостиг на енергија, а политичарите се обидуваат да одлучат како да го спречат ризикот нивните граѓани да останат на ладно, пишува Блумберг.

Доколку недостатокот се продлабочи, европските влади би можеле да прибегнат кон ограничување на продажбата на природен гас и енергија во други региони. Во уште поекстремно сценарио, тековите меѓу нив би можеле да бидат запрени, што ќе доведе до политичка и економска криза.

„Ако стане многу студено, дури и во Европа, може да има земји кои велат: „Имам гас на мојата територија и ќе преземам итна безбедносна мерка за никој да не може да извезува во следните две недели“, вели Марко Алвера, извршен.директор на италијанската компанија за енергетска инфраструктура „Снам“. „Ми се заканувале во голем број земји во последните 20 години. Политички приоритет е да ги заштитиме нашите граѓани“, додаде тој.

Магацините за гас во Европската унија се полни околу 77%. Ова е далеку под нормалното ниво за овој период од годината и ги прави земјите-членки особено ранливи ако зимата е многу студена.

Блумберг сумира што може да ги натера европските политичари да ги затворат славините и кои земји се најранливи.

Има ли влади кои се закануваат дека ќе го блокираат извозот?

Ниту една влада во Европа сè уште не изјавила дека ќе го прекине извозот, но ризикот тоа да се случи се зголемува со зголемувањето на цените на енергијата.

Во Норвешка, еден од најголемите европски извозници на енергија, цените се зголемија за седум пати од минатата година. Лидерот на Партијата на центарот, која наскоро може да биде дел од коалициската влада, рече дека испитува дали е легално да се намалат продажбите за ЕУ.

Србија може да го забрани извозот на електрична енергија за да обезбеди „луѓето да имаат топли домови“, рече претседателот Александар Вучиќ овој месец.

И Франција се закани дека ќе ја прекине електричната енергија на британските Каналски Острови поради спорот околу рибарските води.

Повеќе од еднаш оваа зима, ирскиот енергетски оператор запре интерконектори што пренесуваат енергија од ветер до копното. Ирска соопшти дека нејзиниот недостиг е толку акутен што може да доведе до прекин на електричната енергија.

Кои се ранливите земји?

Надворешните испораки сочинуваат околу 80% од потрошувачката на гас во ЕУ, од кои најголемиот дел доаѓа од Русија, Норвешка и Алжир.

Некои од најголемите економии во блокот се меѓу најзагрозените. Германија увезува 90% од потребите за гас. Земјите како што се Обединетото Кралство, Белгија, Шпанија и Португалија се соочуваат со дополнителен проблем со нивниот низок капацитет за складирање на гас, рече Фабрицио Фарина, аналитичар во консултантската компанија Verisk Maplecroft.

Континентот има еден куп гасоводи и многу од нив минуваат голем број граници, создавајќи повеќе точки за блокада. Некои од најголемите се „Јамал“, кој поминува од Русија преку Белорусија и Полска до Германија и ТАГ, кој носи руски гас до Австрија и Италија.

Електричната мрежа на континентот е, исто така, сè повеќе меѓусебно поврзана. Ова требаше да овозможи здружување на ресурсите и изградба на интегриран енергетски пазар, но можеше да направи некои земји ранливи на прекини на електрична енергија.

Како можат земјите да го блокираат извозот?

ЕУ има таканаречени „принципи на солидарност“, кои мора да спречат една земја да го блокира извозот на електрична енергија или гас и со тоа да остави друга без енергија, особено во однос на снабдувањето за домаќинствата.

„Колку и да изгледа примамливо, земјите-членки на ЕУ нема да можат да ја прекинат испораката на гас за проблематичните соседи доколку ги почитуваат прописите на Унијата“, рече Фарина.

Сепак, системот никогаш не бил тестиран во енергетска криза.

„Ќе биде исклучително тешко во пракса“, вели Тиери Брос, поранешен трговец со енергија, кој сега е професор на Парискиот институт за политички студии.

„Земјите членки ќе почнат да се расправаат. Германија е најмногу изложена на ризик од прекини во снабдувањето оваа зима бидејќи користи многу енергија, а складиштата за гас се прилично празни. Мислам дека Шпанците, Французите, Полјаците нема да бидат особено подготвени да и помогнат“, додаде тој.

Електрооператорите тврдат дека имаат право да ги запрат или пренасочат енергетските текови доколку немаат доволно електрична енергија за сопствената мрежа. Или одлуката може да дојде од владите.

„Кога ќе се соочат со вистинска криза и со изгледите за прекин на електричната енергија, сосема е изводливо политичарите да одлучат да го замрзнат извозот за да ги заштитат своите гласачи. За да се случи ова, мора да има симултани кризи со снабдување на голем број меѓусебно поврзани пазари“, рече Бенџамин Коли, извршен директор на „Аурора Енерџи Рисрч“.

Во друго сценарио, енергетските текови можеби нема да бидат блокирани, туку наместо тоа да се пренасочат од посиромашните кон побогатите земји како што е Германија, која може да се справи со повисоки цени.

„Ова е поверојатно отколку активно блокирање“, вели Ентони Фрогат, истражувач во „Чатам Хау“с во Лондон.

Кои се негативните страни од „запирање на чешмите“?

Секоја земја што ќе го запре протокот ќе ги сподели своите приходи од извоз и транзитните такси. Финансиските загуби може да бидат сериозни.

Но, владите можеби ќе одлучат дека тоа вреди во споредба со политичките последици, ако нивните граѓани останат без светлина и топлина.

Дали „Брегзит“ ги менува работите?

По излегувањето од ЕУ, Британија повеќе не е обврзана да ги почитува принципите на солидарност. Од правна гледна точка, ова му олеснува на Лондон да го намали извозот на енергија во блокот. Но, земјата е нето увозник и добива голем дел од гасот и електричната енергија од ЕУ.

„Брегзит“ ја става Велика Британија под поголем ризик да биде блокирана доколку земјите -членки на ЕУ ја користат енергијата како преговарачка алатка или доживеат акутен недостиг оваа зима“, рече Фарина.