Прво беше пандемијата, потоа започна војната меѓу Русија и Украина.
Две големи глобални кризи по ред на крајот би можеле да доведат до трајни промени во синџирите на снабдување и трговија, предупредуваат експертите.
Војната во Украина, особено, ги наведе земјите да ја разгледаат потребата од посигурни трговски партнери.
„Ако пандемијата КОВИД-19 ја нагласи потребата да се скратат синџирите на снабдување, војната во Украина ја нагласува важноста да се има сигурни трговски партнери“, изјави Питер Мартин од Wood Mackenzie за CNBC.
Цените на енергијата пораснаа оваа година откако рускиот напад врз Украина ги дестабилизираше пазарите и западните земји воведоа санкции кон Москва.
Оваа недела земјите од ЕУ постигнаа договор за забрана на увоз на 90 отсто од руската нафта до крајот на годината. Москва претходно се закани дека ќе го прекине снабдувањето како одмазда.
Ова поттикна висок руски функционер да рече дека ќе најде други увозници – кинескиот и индискиот увоз на руска нафта веќе скокна оваа година.
Европската унија добива околу 40% од природниот гас од руските гасоводи, а околу една четвртина од тоа оди преку Украина.
Погоден беше и важен извоз на житарки, како што е пченицата.
Милиони тони пченица од Украина, еден од најголемите светски извозници на пченица, се заглавени во земјата и не можат да стигнат до земјите на кои им се потребни. Тоа е затоа што руската војска ги блокираше клучните украински пристаништа во Црното Море.
Според Андриус Турса, консултант за Централна и Источна Европа во Teneo Intelligence, пред војната, околу 90% од извозот на жито во Украина одел преку нејзините пристаништа на Црното Море.
„Овие сили би можеле да доведат до трајно преструктуирање на светската трговија. Глобалната економија станува порегионална – пократки синџири на снабдување со „сигурни“ партнери“, додаде Мартин, осврнувајќи се на војната и пандемијата.
Трговски блокови
Мартин вели дека „ова не е крајот“ на глобализацијата, но светската трговија може да се реструктуира на два или повеќе „посебни блока“.
Првиот блок би ги вклучил ЕУ, САД и нивните сојузници, кои воведоа санкции кон Русија и работат на нејзино изолирање, рече Мартин. Меѓу нив се и Британија и Јапонија.
Друга група може да вклучува земји кои се обидуваат да бидат на двете страни.
„Ќе има блок земји, како Кина и Индија, кои тргуваат и со сојузниците кои санкционираат, но и со Русија – тие би можеле да купат повеќе енергија и ресурси од Русија, но треба да одржуваат добри односи со големите економии во првиот блок. кои генерираат значителен дел од побарувачката за нивниот извоз“, вели Мартин.
Трговски патишта
„Ќе бидат погодени трговските патишта по копно и море и количеството стока што минува низ нив“, вели Мартин.
Од почетокот на војната, шпедитерите го избегнуваа Црното Море, каде воените активности го блокираа трговскиот превоз. Ова доведе до метеж во другите пристаништа во Европа, бидејќи шпедитерите мораа да ги променат своите рути.
„Руската воена активност во Црното Море, нејзините постојани напади врз украинските пристаништа и минираните води околу пристаништата го оневозможуваат комерцијалниот превоз“, рече Турса.
„Нема лесни начини“ за деблокирање на украинските пристаништа, рече тој, додавајќи дека „се дискутираат различни предлози за деблокирање на пристапот на Украина до Црното Море, но ниту еден од нив не е лесен или веројатен“.
Украина во моментов се обидува да развие алтернативни патишта за извоз на копнена и речна храна во други земји.
„Иако се очекува постепено да се зголемува капацитетот на алтернативните рути, овој извоз ќе биде покомплексен и поскап од поморските патишта. „Руските ракетни напади насочени кон железничката инфраструктура на Украина може дополнително да ја комплицираат логистиката“, рече Турса.
Победници и губитници
Секое отстапување од промените во светската трговија ќе биде од корист за некои економии, како што се оние во Југоисточна Азија, Латинска Америка и Африка, според Мартин.
„Извозот ќе биде пренасочен, што ќе бара изнаоѓање нови пазари за стоки и услуги, а мора да се организира логистика за да се исполнат новите трговски текови“, рече тој.
„Русија веројатно ќе биде најголемиот губитник бидејќи, иако може да пренасочи некои трговски врски, ќе биде исклучена од поголемиот дел од светската економија“, додаде Мартин.
Заклучувањата во Кина, светскиот производствен центар, исто така придонесоа за притисоците врз транспортот и трговијата.
„Она што очекуваме да го видиме е помало потпирање на главните трговски патишта Исток-Запад меѓу Кина и Соединетите држави. Обично тоа се областите каде што огромните бродови имаат меѓу две и пет постојки во Кина“, рече Кристијан Ролофс, основач и извршен директор на Container xChange.
Маршрутите, исто така, може да се променат, што ќе биде од корист за некои земји во Југоисточна Азија, како што е Виетнам, каде што повеќе компании веќе ги произведуваат своите производи.
Од друга страна, земјите како Сингапур, каде што бродовите обично минуваат во Соединетите држави, би можеле да бидат губитници, додаде тој, објаснувајќи дека Сингапур може да се заобиколи бидејќи испраќачите ќе се упатат од новите производствени центри во Виетнам и Камбоџа директно кон западниот брег на Соединети Држави.
„Некои компании почнуваат да произведуваат поблиску до дома за да го ограничат доцнењето на снабдувањето поради затворени фабрики, ограничен персонал и други фактори“, рече Џејсон МекКен, аналитичар во Morning Consult.
Тие, исто така, може да се префрлат на одржување на поголеми залихи „како тампон против идните трговски нарушувања“, наместо да имаат пократки синџири на снабдување, додаде тој.
