Јапонија оваа недела го одбележа „Ценете го денот на постарите“, но наместо на прослава, националниот празник го привлече вниманието на сериозен проблем со кој се соочува земјата – рекорден број постари граѓани во намалена популација.
Според владините податоци објавени пред празникот, бројот на Јапонци постари од 65 години достигна 36,25 милиони, што претставува 29,3% од вкупното население. Овие бројки, кои се највисоки во историјата на земјата, предизвикуваат загриженост за се поизразените демографски промени кои може да имаат долгорочни последици за јапонската економија и општество.
Стареењето на населението – проблем број еден
Демографските промени не се ништо ново за Јапонија. Со децении, населението на оваа островска земја се намалува, а процентот на постари луѓе се зголемува. Иако стареењето на населението е вообичаено во многу развиени земји, Јапонија се соочува со најбрзо темпо на оваа промена. Уделот на стари лица во јапонското општество е најголем во светот, а според проекциите на Националниот институт за истражување на населението и социјалната сигурност, овој удел би можел да достигне 34,8 отсто до 2040 година.
Додека бројот на стари лица се зголемува, работоспособното население се намалува со алармантна стапка. Се проценува дека до 2050 година, вкупната работна сила во Јапонија може да се намали од 69,3 милиони (како што беше во 2023 година) на 49,1 милиони. Ова претставува пад од дури 20 милиони луѓе, што може да предизвика сериозен недостиг на работна сила во клучните сектори на економијата.
Притисок врз пазарот на трудот
Јапонските компании веќе го чувствуваат притисокот од недостигот на работна сила. Според истражувањето на Teikoku Databank, 51% од компаниите од различни сектори пријавиле недостаток на вработени со полно работно време. Овој проблем е најизразен во трудоинтензивните индустрии, како што се угостителството и услужната индустрија, каде што работодавачите со години се соочуваат со недостиг на работна сила.
Роберт Фелдман, главен економист на банката „Morgan Stanley MUFG Securities“, истакна дека состојбата на пазарот на трудот е лоша како порано.
„Недостигот на работна сила сè уште е сериозен проблем, особено во индустриите кои бараат многу физичка работа, како што е прехранбената индустрија“, рече Фелдман.
Доколку бројот на вработени над 65 години се зголеми 20-та година по ред, достигнувајќи рекордни 9,14 милиони во 2023 година, експертите предупредуваат дека оваа група работници нема да може долгорочно да го одржи пазарот на трудот. Кога овие постари работници ќе се пензионираат, нема да има доволно млади работници да ги заменат, што ќе го влоши недостигот на работна сила.
Владини мерки – барање решенија
Јапонската влада веќе презеде голем број мерки за ублажување на негативните последици од демографските промени. Еден од приоритетите е и зголемување на наталитетот, со оглед на тоа што малиот број раѓања дополнително придонесува за стареење на населението. Премиерот Фумио Кишида воведе неколку политики кои имаат за цел да ги охрабрат семејствата да имаат деца, вклучително и зголемување на средствата за одгледување деца и изградба на повеќе детски градинки.
Сепак, овие мерки нема да донесат брзи резултати, ниту пак ги решаваат краткорочните проблеми со недостигот на работна сила. Поради оваа причина, Јапонија постепено се отвора кон имиграцијата, која историски е ограничена, во последниве години. Според локалните медиуми, бројот на странски работници достигна рекордни 2 милиони во 2024 година, а владата планира да го зголеми тој број за уште 800.000 во следните пет години.
И покрај овие мерки, аналитичарите како Фелдман предупредуваат дека зголемувањето на бројот на имигрантите нема да биде доволно за да се компензира очекуваните демографски загуби во наредните децении. Фелдман проценува дека Јапонија ќе мора да увезе десетици милиони странски работници за да ја одржи стабилноста на пазарот на трудот, но тој смета дека тоа е малку веројатно.
„Тој мисли дека тоа нема да биде можно, што значи дека голем дел од падот на домашната работна сила ќе мора да се надомести со зголемената продуктивност на оние млади луѓе кои ќе останат“, рече Фелдман.
Улогата на технологијата и структурните промени
Едно потенцијално решение за зголемување на продуктивноста на работниците лежи во технологијата. Вештачката интелигенција (ВИ) и автоматизацијата често се споменуваат како начин за решавање на јапонската демографска криза. Сепак, како што истакнува Карлос Казанова, виш економист за Азија во UBP, технологијата за вештачка интелигенција досега не даде конкретни резултати во ублажувањето на овие проблеми.
„Во општество кое сè повеќе е ориентирано кон потрошувачите, потребна ви е голема работна сила која заработува и троши пари за да го одржи економскиот моментум“, рече Казанова, нагласувајќи дека вештачката интелигенција можеби е само еден дел од решението. Тој смета дека, покрај имиграцијата и технологијата, Јапонија треба да работи и на социјалните и структурните промени, како што е зголемувањето на стапката на учество на жените во работната сила.
