Неколку европски земји одлучија да се откажат од оданочувањето на богатите во последните децении, а од оваа година, остануваат само три кои директно наметнуваат данок на богатство, додека неколку го прават тоа само кога станува збор за одредени видови имот.
Нееднаквоста во богатството постои низ целиот свет, а во Еврозоната, според податоците од Европската централна банка, најбогатите пет проценти поседувале 45 проценти од нето богатството на домаќинствата, додека најбогатите 10 проценти поседувале 57,4 проценти од вкупното богатство.
Ваквата концентрација на богатство, како што се очекуваше, доведува до дискусии за оданочување на богатите. Неодамна, францускиот милијардер Бернар Арно остро го критикуваше предлогот граѓаните чиј имот вреди повеќе од 100 милиони евра да се оданочуваат со стапка од два проценти, нарекувајќи ја таа идеја многу штетна за економијата.
Според американскиот тинк-тенк „Даночна фондација“, кој ги следи даночните политики на глобалната сцена, данокот на богатството на поединци во Европа постои во Норвешка, Швајцарија и Шпанија како единствена членка на Европската унија во тој круг.
Хрватска припаѓа на европското мнозинство каде што нема такво оданочување, а меѓу земјите каде што делумно постои се Франција, Италија, Белгија и Холандија.
Во Шпанија, оданочувањето на богатството е прогресивно и варира од 0,16 до 3,5 проценти кога надминува 700 илјади евра. Жителите се оданочуваат за својот имот без оглед каде се наоѓа, додека за нерезидентите ова е случај само за имотот што го имаат во Шпанија.
Во 2022 година, шпанската влада воведе таканаречен данок на солидарност на богатството со стапки помеѓу 1,7 и 3,5 проценти на нето средства поголеми од три милиони евра. Беше замислен како привремена мерка и како дополнителен буџетски приход за време на кризата со трошоците за живот поради инфлацијата, но оттогаш нема промени. Овој данок е дополнет со данок на богатство.
Норвешка оданочува еден процент лично богатство кое надминува 1,7 милиони круни или околу 145 илјади евра и таа стапка се однесува на средства од 20 милиони круни или 1,71 милион евра. За средства со поголема вредност, стапката е 1,1 процент. 70 проценти од данокот оди кај локалните власти, а остатокот кај централната влада.
Во Швајцарија, постојат разлики меѓу кантоните во прагот на оданочување, па затоа влијае не само на најбогатите, туку и на значаен дел од средната класа.
На пример, во кантонот Цирих, данокот започнува од 80 илјади франци со стапка од 0,05 проценти за самци. За оженети даночни обврзници и самохрани родители со малолетни деца, прагот се зголемува на 159 илјади франци. Стапката исто така постепено се зголемува и достигнува 0,3 проценти од богатството што надминува 3,26 милиони франци (3,49 милиони евра) за самци и 3,34 милиони франци за оженети и самохрани родители со малолетни деца.
Французите се изложени на данок на богатство во недвижнини ако тој дел од нивниот имот било каде во светот надминува 1,3 милиони евра. Нерезидентите исто така се оданочуваат со ист износ, но само за нивниот имот во Франција. Во зависност од вредноста на недвижниот имот, стапката може да достигне до 1,5 проценти.
Италија, Белгија и Холандија ги оданочуваат финансиските средства на богатите.
Во 2023 година, Швајцарија собра 9,5 милијарди евра или 4,3 проценти од вкупните даночни приходи преку оданочување на лично богатство. Во Шпанија бројката беше 3,1 милијарди евра или 0,6 проценти од сите даночни приходи, а во Норвешка 2,7 милијарди евра или 1,5 проценти од вкупните оданочени пари.
Франција собра 2,3 милијарди евра, но тоа беше само 0,2 проценти од сите даночни приходи.
Уделот на бруто домашниот производ (БДП) собран на овој начин е релативно мал и варира од 0,21 процент од БДП во Шпанија до 1,16 проценти во Швајцарија.
Интересно е, како што истакна економистката Кристина Еначе од тинк-тенкот „Даночна фондација“, дека трендот, и покрај честите дебати за повисоко оданочување на богатите, всушност е да се напушти таа опција.
За три децении, според „Еуроњуз“, бројот на земји-членки на Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) кои имаат таков општ данок се намалил од 12 во 1990 година на четири во 2017 година. Австрија, Данска, Германија, Холандија, Финска, Исланд, Луксембург и Шведска се откажале.
Причината зошто се прави ова е тоа што богатите поединци можат лесно да ги префрлат своите средства од една јурисдикција во друга, особено поради лесниот пристап до даночните оази, а потоа оданочувањето не ја исполнува својата прераспределбена социјална функција.
„Кога оданочувањето е силно концентрирано на мал број богати и високо мобилни поединци, дури и мало зголемување на стапката може да доведе до одлив на капитал“, вели Еначе.
Тој додава дека ако се случи ова, не само што приходот од данокот оди кај богатите, туку тоа влијае и на приходот од данокот на доход и потрошувачка, кои всушност се најважните извори на даночни приходи во европските земји.
