Според резултатите од Истражувањето за инвестиции во Централна, Источна и Југоисточна Европа (ЦИЈИЕ) спроведено од Европската инвестициска банка, во вториот четвртина од 2022 година, компаниите во овие земји изјавиле дека условите за финансирање драстично се влошиле. Тие очекуваа дека деловните услови во нивните сектори ќе продолжат да се влошуваат, заедно со општата економска и политичка клима. Уделот на фирмите кои ги земаат предвид трошоците за енергија како ограничување се искачи на 87%. Па сепак, севкупно земено, фирмите во ЦИЈИЕ планирале да инвестираат повеќе во 2022 година отколку во 2021 година. Еден извор на поттик за ова беше пандемијата, која ги поттикна фирмите да станат дигитални, да развијат нови производи и да ги скратат синџирите на снабдување. Употребата на напредни дигитални технологии се прошири: 67% од компаниите од ЦИЈИЕ пријавиле дека користат барем една напредна дигитална технологија, намалувајќи ја разликата со САД (71%) во согласност со целокупниот тренд на ЕУ (69%). Како одговор на притисокот да се приспособат и да иновираат, поголем дел од фирмите во ЦИЈИЕ имаат намера да им дадат приоритет на иновациите во следните три години споредено со Европската унија како целина (27% наспроти 24%) или со САД (21%).
Околу половина од бизнисите изјавиле дека климатските промени влијаат на нивните активности, при што еден од десет пријавил „големо влијание”. Сепак, само една третина од нив ја подобриле својата отпорност на физички ризици поврзани со климатските промени во текот на претходната финансиска година. Најмногу волја за подобрувањето на својата отпорност покажале фирмите во Романија (49%) и Естонија (40%), а најмалку оние во Унгарија (21%). Повеќето фирми преземаат активности за намалување на нивните емисии на стакленички гасови, особено во Романија (93%) и Полска (90%), но не толку многу во Бугарија (70%). За разлика од Европската унија во целина, фирмите во ЦИЈИЕ се повеќе склони да ја перцепираат транзицијата кон построги климатски стандарди како ризик, а не како можност. Инфраструктурниот сектор особено ја гледа транзицијата кон економија со нето-нула емисии во следните пет години како ризик (41%). На ниво на компании истото важи и за фирмите во Литванија (43%); компаниите во Романија, спротивно на ова, најмногу ја гледаат зелената економија како можност.
Заменик-претседателката на ЕИБ Лилјана Павлова изјави: „Нашето економско истражување нагласува дека влијанието на актуелната енергетска криза е уште поизразено во ЦИЈИЕ отколку во другите делови на Европската унија. Обновливиот и одржлив одговор е најдобриот начин за поддршка на енергетската безбедност на Европа. За да се забрза зелената транзиција и да се намали зависноста на регионот од фосилни горива, ЕИБ планира да го зајакне финансирањето за чиста енергија и да мобилизира до 115 милијарди евра инвестиции за енергетска ефикасност, обновливи извори, мрежи, инфраструктура за полнење и складирање”.
Дебора Револтела, главен економист на ЕИБ, додаде, „Повторените шокови во последните три години донесоа повеќе предизвици за компаниите низ ЦИЈИЕ и остатокот од Европа. Фирмите во ЦИЈИЕ преземаат активности: Тие им даваат приоритет на иновациите (повеќе од просекот на ЕУ), остануваат извозно ориентирани и прифаќаат напредни дигитални технологии (во согласност со Европската унија и САД). Сепак, помалку фирми во ЦИЈИЕ инвестираат во нематеријални средства (истражување и развој, софтвер и обука) отколку во Европската унија како целина. Несигурноста и вештините, заедно со трошоците за енергија, се најрелевантните долгорочни бариери за инвестирање”.
Фирмите од ЦИЈИЕ останаа исклучително извозно ориентирани и отворени за меѓународна трговија, но се соочија со различни трговски нарушувања. Поголемиот дел од производствените фирми (94%) и големите фирми (79%) изјавија дека се занимаваат со меѓународна трговија, особено во Словенија и Словачка. Четири од пет фирми во ЦИЈИЕ забележаа дека нивната меѓународна трговија е нарушена од 2021 година, а речиси половина изјавија дека и руско-украинската војна и КОВИД-19 го попречуваат нивниот бизнис. Интервенцијата на овие фирми за ублажување на прекините беше повисока од просекот на ЕУ (45% наспроти 37% за целата ЕУ). Конкретно, за да се диверзифицираат ризиците, 63% од компаниите од ЦИЈИЕ изјавија дека го зголемиле бројот на трговски партнери, а особено оние во Романија (86%).
