Во целиот свет, државите се соочуваат со нокаут-ефекти врз јавното здравство и благосостојбата на населението, што во голема мерка зависи од економијата. Меѓу колатералните штети како резултат на ширењето на заразата, невработеноста е во пораст.
Половина од светската работна сила – неверојатни 1,6 милијарди луѓе – би можеле да ги загубат своите животни приходи во првата половина на 2020 година, според најновите проценки на Меѓународната организација на трудот, пишува Слободна Европа.
Ова тело на Обединетите нации (ООН) предвидува пад на работните часови, што вкупно би било еднакво на 305 милиони работни места со полно работно време. Економската активност ќе се намали, релативната сиромаштија ќе се зголеми дури и кај вработените, а најпогодените сектори ќе бидат малопродажбата, производството, поправката на возила, сместувачките активности за услуги на храна и недвижнините.
Ситуацијата е скоро лоша низ целата планета – Американците патат поради најголемата загуба на работните часови, над 12 %; Европа и Централна Азија се малку под 11,8 %, а другите региони во светот се над 9,5 %.
Бидејќи државите размислуваат како да го заштитат здравјето на нивните граѓани од обете страни – нивниот живот и економската благосостојба – тие пристапуваат кон овие проблеми на различни начини.
САД – фрлање пари на проблемот
Најголемата светска економија поминува низ искуство со екстремни нивоа на невработеност, преоптоварени канцеларии за социјална работа, банки за храна и повици за повторно отворање на економијата, дури и додека епидемијата предизвикана од коронавирусот е сè уште во својот врв.
Невработеноста достигна 14,7 % во април, најлоша статистика од 1930-тите за време на Големата депресија, а канцеларијата за буџет на Конгрес прави проекции дека стапката на невработеност би можела да биде нешто под 12 % до крајот на годината.
Водечкиот американски инфектолог, Ентони Фаучи, се очекуваше да го предупреди Сенатот на сослушувањето на 12 мај дека Американците ќе доживеат “непотребно страдање и смрт“, доколку земјата се отвори предвреме.
Но, економските советници на Трамп изјавија дека ситуацијата ќе се влоши со зголемувањето на невработеноста на повеќе од 20 % во мај и јуни и инсистираа економијата да се отвори што побрзо за да се намалат предвидените проценти и да се избегне трајно оштетување на економијата.
Што се однесува до тековната помош, САД одобрија неколку пакети за помош во вредност од повеќе од три илјади милијарди американски долари, што го исцеди буџетот. Еден пакет беше одобрен во март во висина од две илјади милијарди, што е најголемиот пакет помош во историјата на САД, дистрибуирајќи 500 милијарди долари на директни плаќања на граѓаните, 200 милијарди заеми на големи индустрии и 300 милијарди во мали бизниси.
Додека пратениците дебатираат за потребата од друг пакет, демократите во Претставничкиот дом наводно подготвуваат предлог-закон, кој ќе им обезбеди директна помош на граѓаните, финансирање на бизниси, ќе помогне во спасување на државите и градовите и ќе помогне со студентските заеми и плаќањето кирии и хипотеки.
Шпанија го следи финскиот модел – универзален основен приход
Концептот за универзален основен приход доаѓа доцна, политичарите ширум светот ја испитуваат идејата, а папата за време на своето велигденско обраќање предложи “ова е време“ да размислиме за тоа.
Оваа идеја е поврзана со Финска, која ја практикува уште од 2017 и 2018 година со плаќање на 2.000 лица, одбрани случајно меѓу невработените лица, редовен месечен приход од 600 американски долари (околу 550 евра). Примателите на овие приходи не биле обврзани да бараат работа и нема намалување на нивните приходи по други основи ако се согласат на овие плаќања.
Резултатите од двегодишната студија, објавена претходно овој месец, откриле дека менталната и финансиската состојба на оние што се вклучени во програмата се подобрила, што значи дека тие биле генерално посреќни, но не продолжиле да бараат работа.
Но, кога избувна пандемијата предизвикана од коронавирусот, се засили застапувањето за универзален основен приход.
Шпанија, една од најтешко погодените земји во светот, соопшти дека во мај одобрила законо што ќе обезбеди основен приход за трите милиони најранливи граѓани.
Приближно една петтина од шпанските домаќинства заработуваат помалку од 270 долари месечно, а земјата – четврта по големина економија во Европа – бележи стапка на невработеност од 14,4 % во првиот квартал од годината.
Министерот за социјална помош Хозе Луис Ескрива рече дека идејата може да биде за да се обезбеди мотивација да најдат работа, со што ќе им се овозможи на примателите да помогнат во комбинирањето на месечните примања со платите за новото работно време во текот на еден временски период.
“Без мотивација да се најде работа, постои предизвик за исцрпување на основниот приход и да не барате работа на пазарот на трудот“, рече Ескрива во април.
Германија – борба против кризата преку краткорочни работи
Многумина гледаат кон водачите на најголемата економија во еврозоната, Германија.
“Кurzarbeit“, или краткорочни работи, дава придобивки од владата во плаќањата на деловните субјекти со тоа што ќе им овозможи да го намалат работното време додека плаќаат дури 60% од платите на вработените.
Давањето помош за плати помогна во контролата на невработеноста во Германија, а Меѓународниот монетарен фонд (ММФ) предвидува стапка од само 3,9 % оваа година, наспроти 3,2 % во 2019 година.
Пристапот доби критики за критики. На пример, шефот на Меѓународната организација на трудот го наведе ова како пример што треба да се следи во остатокот од светот затоа што дозволува континуитет на процесите и институциите.
И, откако се виде дека Германија успешно го користи “Кurzarbeit“ за да излезе од последната финансиска криза, во периодот од 2008 до 2009 година, земји како Велика Британија, Италија и Холандија ги пуштија во употреба своите верзии на таа програма.
Сепак, други посочија дека дури и ако програмата работи, не може да функционира долго.
Според Институтот за економски истражувања во Минхен, половина од сите германски компании ги пријавиле на програмата некои или сите нивни вработени – што е околу 10 милиони работници.
Овој концепт обезбедува лесно достапна работна сила откако ќе се започне одново бизнисот. Но, ако тоа не се случи, тогаш повисоката невработеност е неизбежна.
Се очекува бруто домашниот производ (БДП) годинава да падне за повеќе од 6,5 %, предизвикувајќи стравувања од подлабока рецесија и веќе има знаци дека многу компании во автомобилскиот, хотелскиот и патничкиот сектор започнале да отпуштаат работници, а Институтот за економски истражувања соопштил дека скоро третина од германските фирми рекле дека можат да преживеат само три месеци ако останат ограничувањата за контрола на пандемијата.
Русија – нема повеќе одмори без работа
Русија тешко е погодена поради пандемијата предизвикана од коронавирусот. Во моментов е на второ место по бројот на пријавени случаи, зад САД, дури и покрај наводите дека Москва намерно го намалила бројот на заразени лица. Русија се бори да ја одржи својата економија зависна од нафтата откако цените на нафтата паднаа заради намалената побарувачка.
И покрај загриженоста дека отворањето на економијата може да го поттикне ширењето на инфекцијата, претседателот Владимир Путин на 11 мај најави укинување на “неработниот одмор“ воведен во Русија на национално ниво од крајот на март, што ги остави работниците надвор од основните работни места.
Овој потег се случи кога затворените фирми се соочија со тешкотии во обезбедувањето на целосна плата за вработените, додека официјалната стапка на невработеност двојно се зголеми во текот на месецот на повеќе од 1,4 милиони луѓе.
Објавени се нови семејни социјални плаќања, додека компаниите можеа да добијат даночни олеснувања и заеми што би можеле да ги користат за да платат плати.Останува нејасно од каде ќе доаѓаат парите. Владата претходно соопшти дека заштитата на работата е врвен приоритет, но поттикот дојде главно во форма на субвенции за заем, со нешто повеќе од една милијарда американски долари директна финансиска помош. Сепак, скоро 160 милијарди долари од националниот трезор не се јасно достапни, а министерот за финансии Антон Силуанов за деловниот весник “Ведомости“ минатата недела изјави дека “расфрлањето на пари“ би било погрешно.Путин го издвои градежништвото како економски сектор што може да се подигне безбедно, идеја промовирана од експертите на Меѓународната организација на трудот.
