И со малку пари можете да направите многу ако знаете како – ова е нешто што сум го слушнал повеќе од еднаш од ‘некои таму’ поискусни (да не зборуваме за постари) луѓе. Иако на многумина (особено на младите) им звучи чудно денес, бидејќи повеќе сме навикнати да зборуваме за она што го немаме отколку што можеме да направиме, има многу што секој може да го подобри во личните финансии.
Општо земено, младите денес трошат и размислуваат многу поинаку отколку што беше порано. За повеќето млади денес би можело да се каже дека имаат тенки паричници, скап вкус, многу желби и големи амбиции. И без разлика дали се согласувате со нивните навики или не, бидејќи младите почнуваат да сочинуваат поголем дел од потрошувачката популација, станува се поважно кои се нивните навики, како и нивното финансиско знаење.
Криптовалути, плаќање со картички, користење на онлајн продавници, реклами на социјалните мрежи… сето тоа се работи кои сочинуваат дел од финансискиот живот на младите денес, но прашањето што останува неповрзано со кој момент од историјата живееле – прават младите знаат како да се справат со парите? Кои се најголемите грешки што ги прават младите со финансиите и што можат да поправат?
Финансиски грешки
1. Желби vs. потреби
Тони Витали, популарен финансиски блогер, го стави недостатокот на разлика помеѓу желбите и потребите на врвот на листата на непопуларни финансиски грешки. За разлика од некои кои во моментот на примање плата прво одвојувале за потребите, па дури потоа гледале што останува за нивно задоволство, младите често тоа го прават обратно.
И зошто е тоа така? Веќе спомнавме дека младите денес сакаат многу, а во формирањето на тие желби честопати се под влијание на она што го гледаат на различни платформи. Социјалните мрежи се полни со „имаат“, а не со „немаат“, поради што многумина се обидуваат да си го дозволат она што не можат.
– Лесно е да се фатите во замката на поголема потрошувачка поради влијанието на околината, а за младите тоа се пред сè социјалните мрежи – објасни Витали.
2. Без план и размислување
„Нешто ќе се најде“ и „парите доаѓаат, парите одат“ – не се воопшто непопуларни изреки. Витали наведува дека уште еден голем проблем во финансиите на младите е отсуството на долгорочно размислување и планирање – овие две се доминантни причинители, а последиците се отсуството на следење на трошоците, штедење, инвестирање итн.
3. Незнаење за инвестирање
Но, бидејќи веќе споменавме инвестирање, што е со тоа? Дали се инвестира?Дали воопшто младите знаат каде и како да инвестираат?
Витали посочува дека младите воопшто не инвестираат, ниту имаат основни познавања за инвестирање.
– Од тие што инвестираат, ми се чини дека најголем удел инвестира во исклучително ризични инвестиции, од кои денес во никој случај нема недостиг. Ако има познавање на основите на инвестирањето, тогаш најчестите грешки се од психо-емоционална природа, како што се стравот и алчноста – објасни Витали.
4. Заштеда на заштеди
Исто така, од низата проблеми, вреди да се спомене „плата до плата“ без дефиниран план за штедење. Па, иако добар дел од недостатокот на заштеда на младите се должи на прениските плати кои не им оставаат простор, важно е да се најде начин барем редовно да се „остави нешто настрана“.
Колку побрзо некој почне да штеди, толку подобро – затоа што да почнеме да штедиме кога ни треба заштеда е предоцна. Токму затоа многу експерти ги советуваат младите секој месец да одвојуваат најмалку 10 отсто од нето приходот.
Недостаток на финансиска писменост
Но, што точно е проблемот? Зошто воопшто зборуваме за финансиски грешки и како да ги спречиме? Едноставно кажано, одговорот е недостаток на финансиска писменост.
Иако вели дека не треба да се генерализира, Витали посочува дека не е претерување да се каже дека многу млади (и некои постари) имаат проблеми со менаџирањето на финансиите. А овие проблеми, како што може да се претпостави, доаѓаат од недостатокот на финансиска едукација, но и од недостигот на дијалог за финансиите во семејството и општеството и поради многу финансиски митови.
– Мислам дека основната финансиска писменост треба да биде заедно со основното познавање на работа на компјутер или англиски јазик. Значи, ова се неопходни вештини во современото општество денес. Сè додека уделот на млади луѓе кои не се барем суштински запознаени со основните финансиски концепти е близу 90-95 проценти, мислам дека не можеме да зборуваме дека младите доволно знаат за личните финансии и инвестирањето. Дефинитивно мислам дека не се едуцираат доволно за овие теми, но не се криви најмногу младите, туку системот што не им го дозволува тоа уште од мали нозе. Едноставно нивна (и секој од нас) е одговорност да се едуцираме за овие теми – заклучи Витали.
