Официјални лица во ЦЕРН, домот на Големиот хадронски судирач во близина на Женева, продолжуваат со плановите за нов забрзувач на честички Future Circular Collider (FCC) кој би бил најмалку три пати поголем од постоечкиот забрзувач на честички, пишува Гардијан.
Големиот хадронски судирач, изграден во кружен тунел долг 27 километри под швајцарско-француската провинција, се судира со протони и други субатомски честички со речиси брзина на светлината за да создаде услови кои постоеле неколку секунди по Големата експлозија.
Машината, најголемиот судирач на честички во светот, беше искористена при откривањето на Хигсовиот бозон во 2012 година, речиси 50 години откако честичката беше предложена од Питер Хигс, теоретски физичар од Универзитетот во Единбург и неколку други истражувачи. Овој подвиг беше почестен со Нобеловата награда за физика следната година.
Но, од откривањето на Хигсовиот бозон, судирот не откри значајни вести кои би можеле да фрлат светлина на некои од најдлабоките мистерии на универзумот, како што се природата на темната материја или темната енергија, зошто материјата доминира против материјата и дали реалноста е проткаена со скриени дополнителни димензии.
Во 2019 година, CERN подготви планови за следниот уред – FCC. Машината вредна 20 милијарди евра би имала домет од 91 километар и ќе има за цел да се судри со субатомска честичка со максимална енергија од 100 тераелектронволти (TeV). Големиот хадронски судирач постигнува максимални енергии од 14 TeV, објави Poslovni.hr.
Сепак, тој предлог има свои критичари. Сер Дејвид Кинг, поранешен главен советник за наука на британската влада, изјави за Би-Би-Си дека трошењето милијарди на уредот би било „неодговорно“ бидејќи светот се соочува со такви сериозни закани од климатската криза.
Во петокот, Советот на ЦЕРН расправаше за среднорочен преглед на физибилити студијата за FCC. Ако плановите се остварат, организацијата ќе бара одобрение во следните пет години и се надева дека машината ќе биде изградена и подготвена за работа во 2040-тите кога LHC ќе ја заврши својата работа.
– Доколку биде одобрен, FCC би бил најмоќниот микроскоп некогаш направен за проучување на законите на природата во најмали размери и највисоки енергии, со цел да се решат некои од отворените прашања во денешната фундаментална физика и нашето разбирање на универзумот – рече Професор Фабиола Џаноти, генерален директор на ЦЕРН.
– Научната мотивација е навистина возбудлива. Во моментов спроведуваме студија за да видиме дали машината е изводлива. Треба да биде завршен до 2025 година, со одлука за најдобриот пат напред до 2028 година, рече Тара Ширс, член на експериментот LHCb во Големиот хадронски судирач и професор по физика на Универзитетот во Ливерпул.
– Тоа е машина од следната генерација: поголема, побрза, посилна, со способност да открие многу повеќе детали за фините детали на просторот. Ќе ги открие својствата на Хигсовиот бозон и Хигсовото поле кои едноставно не можеме да ги проучуваме кај Големиот хадронски судирач и ќе ни овозможи да бараме темна материја и да тестираме нови идеи од физиката во нови режими – рече таа.
Професорот Џон Батерворт, член на експериментот АТЛАС на Големиот хадронски судирач и професор по физика на Универзитетскиот колеџ во Лондон, рече дека работата на судирот е во тек.
– Станува збор за проширување на границите на човековото знаење во срцето на материјата и основните сили, делумно со цел да се види колку тие навистина се фундаментални – додаде тој.
