Може ли ЕУ да опстане без руски дизел?

24

ЕУ веќе го суспендираше увозот на руска нафта. Но, прекинот на увозот на нафтени деривати како што е дизелот исто така ќе предизвика повеќе проблеми за Европа.

Од минатата недела ЕУ, како и САД и Велика Британија, повеќе не купува дизел и други нафтени деривати од Русија. Тоа е поврзано со одредена максимална цена на нафтата и нафтените деривати – не повеќе од 100 долари за барел рафиниран дизел со највисок квалитет, исто како контрамерката на Русија дека нема ни да продава нафта на земјите кои имаат поставено ценовно ограничување.

Санкциите и прекинот на увозот секако ја чинат Русија – проценува претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен дека поради овие мерки Кремљ веќе има околу 160 милиони евра помалку приходи – секој ден.

Но, на сите им беше веќе јасно дека Русија ќе продолжи да наоѓа пазар и за нафтата и за нејзините деривати и дека таквата руска нафта на крајот ќе заврши кај европските потрошувачи.

Бидејќи немаше поголеми потешкотии при утврдувањето на највисоката цена на 5 декември минатата година, но прекинот на увозот на нафтени деривати, особено на дизелот, предизвика голема неизвесност на пазарот, особено што германските магацини за дизел гориво се на најниско ниво во историјата.

Еуген Линдел и Џошуа Фолдс од енергетската консултантска компанија FGE објаснуваат како и Русија долго време се обидувала да понуди значително поскапи деривати наместо евтина нафта и како западните потрошувачи се „навикнале“ на таа понуда и значително ги намалиле своите рафинериски капацитети. „Доста е комплицирано да се произведува дизел, нафта за греење и други деривати, додека производството на сурова нафта е едноставно и многу попроменливо. Сепак, на светскиот пазар има многу видови сурова нафта од кои може да се произведуваат овие нафтени деривати“.

Цената на дизелот е висока долго време, а сега се зависи од тоа дали Европа ќе најде алтернатива – и колку брзо Русија ќе најде друг пазар. Европа длабоко посегнува по своите резерви бидејќи ѝ треба нафта – за транспорт, земјоделство, а дизелот се користеше во индустријата како замена за гасот на некои места.

Иако поради релативно благата зима нема голема загриженост за залихите, може да се очекува цената на дизелот уште повеќе да порасне. Ќе биде потребно барем извесно време за да пристигнат дериватите од други земји, а процесите за рафинирање на нафта се значително поскапи и во САД и во Европа од она што го понуди Русија.

„Пазарот во моментов е многу чувствителен и исплашен“, велат аналитичарите. „Прво мора да почекаме и да набљудуваме како се менуваат дестинациите за руската нафта, без долгорочни прекини во испораката. Но, кога пазарот ќе сфати дека тоа се случило, ситуацијата ќе се смири“.

До почетокот на рускиот напад на Украина, Европската унија увезуваше речиси половина од својот дизел од Русија. Тој удел е намален во изминатите 12 месеци, но сепак е значителна сума – 200 милиони барели во 2022 година, според проценката на аналитичарите на Vortex. Овој прекин на увозот во Европа создава недостиг од околу 600.000 барели дизел и нафтени деривати – дневно. Европа одамна почна да набавува деривати од други извори – од Блискиот Исток, Азија и САД, но и тие извори се веќе оптоварени.

Овде на сите им е јасно дека таквиот индиректен увоз во голема мера е “diesel-washing”. На пример Турција навистина има значителни капацитети за преработка на нафта, но дизел горивото што се увезува од таа земја е всушност мешавина од „турски“ и руски дизел, се разбира со провизија за Турција, Индија, па дури и Кина работат на сличен начин: Индија купува руска нафта и деривати бидејќи и Русите се принудени да ја намалат цената, а тој дизел го продава на Запад. Покрај поволната цена, цената на преработката и складирњето е значително помала во Индија, така што извозот на дизел во Европа порасна многу од почетокот на војната.Тоа најдобро се виде за време на штрајкот во француските рафинерии кога увозот на дизел од Индија, земја која едвај припаѓа на традиционалниот снабдувач на нафта, преку ноќ скокна.

Кина, исто така, вообичаено ја рафинира нафтата првенствено за свои потреби, но во овие околности тоа се промени: Пекинг официјално ги зголеми извозните квоти за нафтени деривати. „Кинеската деловна политика може да ја промени состојбата на целиот пазар“, вели Марк Вилијамс од Вуд Мекензи. Затоа што е земја која „во раце го држи клучот за преработувачките капацитети на целиот глобален пазар“.

Се на се, Европејците плаќаат поскапо гориво, но тие пари сепак не завршуваат во руската каса. Особено кога станува збор за деривати, третите земји претпочитаат да купуваат сурова нафта бидејќи тие самите имаат капацитет да ја преработат. „Русија веќе е принудена да го нуди својот дизел со голем попуст за да ги заслади купувањата дури и во оние земји на кои навистина не им е потребно тоа гориво“, смета Јуџин Лидел.

Тоа се земји на кои можеби делумно им е потребен руски дизел – како што се земјите во Африка или Јужна Америка, но тука е и Турција, која очигледно веќе однапред купува од Русите за да го продаде тој „турски дизел“ на Европејците. Лидел тоа сосема јасно го гледа од статистиката, каде Турција со месеци го зголемува увозот од Русија.

„Тие земји се подготвени да „скокнат“ и да купат толку поевтин дизел“, вели Лидел, па експертите на неговата компанија воопшто не очекуваат значителен пад на извозот на руската нафта. Но, другите експерти не се сигурни каква ќе биде реакцијата на Москва кога ќе сфатат дека мора премногу да ја намалат цената за да ја продадат својата нафта. Дали тогаш сами ќе го намалат извозот за да ја зголемат побарувачката?

Целата поента на западните санкции никогаш не била и не можела да биде директен удар за руската трговија, туку да ја принудат да користи посредници. Марк Вилијамс не забележува никакви значајни ефекти дури и во рускиот капацитет за рафинирање на нафта, но и затоа што 40 долари за барел рафинирана нафта е „сè уште цена што треба да се плати“. На тоа ниво, руските рафинерии сè уште работат добро, така што постои интерес и за дополнително рафинирање на сопствената нафта“.

Фото: Pixabay