Подолго време се очекуваше криза во ЕУ, но досега освен мало забавување, нема некои поголеми показатели дека пристигнала. Се предвидуваше дека под влијание на негативните ефекти на економиите на земјите-членки, тие ќе почнат да попуштаат на крајот на 2022 година, но сè уште нема доволно показатели за да се прогласи почеток на рецесија.
Сепак, постојат некои негативни знаци. Европската статистичка агенција Еуростат објави дека бројот на банкроти на компании е најголем од 2015 година и дека нагло расте веќе шест квартали (18 месеци). Ова не е добра вест, но потребно е да се погледне пошироката слика за состојбата на економијата на земјите од ЕУ.
Најлошото сценарио е избегнато, но сè уште не е завршено
Најлошото сценарио беше избегнато и тоа беше јасно на крајот на минатата година. Главната опасност беше високиот раст на цените, т.е. висока стапка на инфлација, која долго време ја занемаруваа Европската централна банка (ЕЦБ) и политичарите.
Постоеше страв дека инфлацијата ќе продолжи да расте и дека во исто време ќе дојде до рецесија, што ќе создаде т.н. стагфлација. Во тоа сценарио, цените би продолжиле да растат истовремено со доаѓањето на кризата, растот на бројот на невработени, падот на инвестициите и општото намалување на БДП.
Иако Европската централна банка (ЕЦБ) доцна забележа дека експанзивните монетарни политики (колоквијално печатење пари) и експанзивните фискални политики (колоквијално хеликоптерските пари) доведуваат до инфлација, така што повеќе од половина година поскапувањето се карактеризираше како привремено и минливо , борбата против инфлацијата беше релативно конзистентна.
Војната во Украина дополнително ги искомплицира работите бидејќи го засили веќе започнатиот раст на цените на енергијата и храната. ЕЦБ континуирано ги зголемува референтните каматни стапки од јули 2022 година во обид да ја олади економијата и да ја намали стапката на инфлација.
Врвот беше постигнат во октомври, а оттогаш стапката на инфлација паѓа на годишна основа. Во некои земји ситуацијата беше многу полоша, така што не може да се каже дека високата инфлација сè уште е надмината (во Унгарија стапката на инфлација е сè уште 17,6 проценти), но ситуацијата не изгледа ни приближно лоша како во средината на минатата година.
Најголем број на стечаи од 2015 година
Информациите за најголемиот број стечајци треба да се читаат со разбирање. Индексот на стечај во вториот квартал (април, мај, јуни) 2023 година е 105,7, што значи дека во тие три месеци стечај биле прогласени за 5,7 отсто повеќе фирми отколку што имало стечај во просек во четирите квартали од 2015 година.
Причината за ова е што банкротите во 2020 и 2021 година беа радикално намалени затоа што оние кои требаше да завршат во банкрот продолжија да работат поради обилните стимулации што ги имплементираа земјите од ЕУ за време и по пандемијата како компензација за бројните ограничувања на бизнисот, заклучувањата. и запирање на целата индустрија.
Така, во вториот квартал од 2020 година (април, мај, јуни) индексот на стечај изнесувал само 60,5, што значи дека за тие три месеци 40 отсто помалку фирми завршиле во стечај од просекот во сите четири квартали од 2015 година. третиот и четвртиот квартал од 2020 година имаат индекс околу 70, што значи дека 30 отсто помалку компании завршиле во банкрот отколку во истиот квартал од 2015 година.
Постепено закрепнување
Во 2021 година продолжија политиките на спасување и субвенционирање на компаниите, така што бројот на стечаи останува на многу ниско ниво, меѓу 20 и 25 отсто помалку. Но, невообичаено добрите податоци за тие две години не се резултат на нормалните деловни трендови или особено добрите услови за деловно работење во тој период, туку на државната поддршка на компаниите кои ги одржаа во живот оние кои во нормални услови би завршиле во стечај.
Во текот на 2022 година, индексот на бројот на стечаи постепено закрепнува и достигнува нормално ниво само на крајот на годината, бидејќи државните стимулации или влијанието од претходните падови постепено се укинуваат. Дополнително, почнуваат да пропаѓаат оние компании кои требаше да завршат во банкрот во 2020 и 2021 година, но вештачки беа одржувани во живот.
Порасна и бројот на нови компании
Дека засега нема причина за паника покажува и индексот на новорегистрирани фирми. Во вториот квартал од 2023 година (април, мај, јуни) изнесува 124, што значи дека бројот на нови компании е за 24 отсто поголем од просекот во тие три месеци.
Индексот на новорегистрираните компании нагло падна во екот на пандемијата и заклучувањето, во вториот квартал од 2020 година, но брзо закрепна. Освен првата половина на пандемијата 2020 година, од почетокот на 2015 година има постојан раст на бројот на нови компании.
Важно е и во кои сектори има голем пораст на бројот на стечајци. Гледано по индустрија, тоа е првенствено зголемување на бројот на стечаи во категориите транспорт и складирање (индекс 200,1, т.е. двојно повеќе стечаи од кварталите од 2015 година), активности за обезбедување сместување и подготовка и послужување храна (индекс 183 ), образование, здравство и социјални дејности (индекс 133.7) и дејности со финансии и осигурување, дејност со недвижнини, научна, техничка и административна дејност (индекс 109.3).
Дејностите според класификацијата на индустриите (без градежништво), со индекс 83,7, сè уште се далеку од зголемувањето на бројот на стечаи како показател за доаѓањето на криза во секторот, особено ако се има предвид дека индексот на новорегистрираните компаниите во таа класификација е 129,3, што значи дека во април, мај и јуни годинава се основани речиси една третина повеќе фирми во дејностите класифицирани во индустријата (без градежништвото) отколку во просек во сите четири квартали од 2015 година.
Во образованието, здравството и социјалните дејности, бројот на стечаи е за третина поголем во однос на базната година (2015), но за 44 отсто е поголем и бројот на новорегистрирани фирми, градежништвото нема зголемување на бројот на стечаи (индекс 97), а 17,5 отсто се повеќе новорегистрирани фирми. Дејноста трговија на големо и мало, поправка на моторни возила е на исто ниво како и во 2015 година по бројот на новорегистрирани и стечајни фирми.
Ситуацијата е далеку од идеална, но не е толку песимистичка
Се разбира, не е се идеално во ЕУ. Германија за влакно ја избегна рецесијата бидејќи податоците за вториот квартал (април, мај, јуни) покажаа дека БДП ниту падна ниту порасна по падот во претходните два квартали. Затоа, сè уште постои можност годинава да се избегне кризата, но со благ раст на БДП од само 0,3 отсто.
Ако ЕУ ја избегне рецесијата оваа година, како што беше предвидено, тоа ќе биде навистина импресивен подвиг. Покрај споделувањето проблеми со САД, па дури и некои со Кина, ЕУ нагло се одвои од руската енергетска мрежа поради војната во Украина. Податоците за невработеноста èе уште не укажуваат на доаѓање на криза. Дури и стапката на невработеност е помала од 2019 година.
И покрај предупредувањата дека Европа ќе замрзне, тоа не се случува. Наместо тоа, проблемот стана вишок на гас. Но, увозот од САД, кој е главниот извозен пазар на ЕУ, паѓа. Истото се случува и со кинескиот увоз. Добрата вест е што трговскиот дефицит (извоз-увоз) на ЕУ е намален на 2 милијарди евра. Тоа значи дека по две години длабок трговски дефицит, главно поради високите цени на енергијата (нафтата и гасот), оваа година би можело да се постигне трговски суфицит на ниво на целата ЕУ.
Забавувањето на Кина не е добра вест за никого, но …
Очигледното економско забавување на Кина не е добра вест за никого, вклучително и за ЕУ. Во ЕУ главно се увезуваат суровини и енергетски производи, а се извезуваат машини, транспортни средства, хемикалии и фармацевтски производи. Кинеската индустрија е голем клиент и учествува со 10 отсто од извозот.
Во реалноста, економиите на САД, ЕУ и Кина се толку меѓусебно поврзани што е тешко да се избегнат проблеми во една од нив во другите две. Затоа, економската состојба во ЕУ не зависи само од себе. Се разбира, тоа не значи дека економските и политичките потези се точни и дека не се направени многу грешки во последните години. Но, податоците за порастот на бројот на стечаи на компании на ниво од 2015 година не се алармантни, ишува Индекс хр.
