Зголемувањето на цените во Источна Европа отвори спор меѓу централните банки, кои почнаа да ги зголемуваат каматните стапки за борба против инфлацијата и популистичките влади, кои се обидуваат да го заштитат силното економско закрепнување, пренесе Ројтерс.
Разликата е најочигледна во Унгарија и Чешка, каде што националните избори ја комплицираа задачата на централните банки, што го отвори патот за заострување на монетарната политика на Европската унија. Во двете земји, основните каматни стапки беа зголемени за повеќе од еден процентен поен од јуни. Затегнатите пазари на труд и експанзивните фискални политики придонесоа за глобалните инфлаторни притисоци, за кои економистите велат дека би можеле да ја прогонуваат источна ЕУ подолго отколку што се мислеше.
„Централна и Источна Европа е еден од регионите во светот каде што веруваме дека ризикот од одржлива повисока инфлација во следните неколку години е најголем“, рече аналитичарот на Capital Economics, Лиам Пич. Соочен со изгледите за неизвесни избори следната година по три последователни победи од 2010 година, унгарскиот премиер Виктор Орбан им понуди на гласачите финансиска поддршка спротивно на повиците на централната банка за фискална воздржаност.
Министерот за финансии, Михали Варга ја предупреди централната банка да не ја заострува политиката пребрзо од страв да не предизвика економски пад. Слична полемика имаше и пред изборите на 8 и 9 октомври во Чешка, на кои премиерот Андреј Бабиш ја загуби власта. Тој го критикуваше најголемото зголемување на каматните стапки на централната банка по повеќе од две децении како штетно за економијата. Полската централна банка неочекувано ги зголеми каматните стапки овој месец за да се справи со инфлацијата на среден рок.
„Во целиот регион, инфлацијата во октомври најверојатно ќе се приближи или ќе надмине 6% на годишна основа, главно поради надворешни фактори како што се цените на енергијата, горивото и храната. Сепак, ние продолжуваме да веруваме дека инфлацијата во ЦИЕ (Централна и Источна Европа) не е преодна“, велат од Societe Generale.
Забрзувањето на инфлацијата е глобален феномен, но силниот раст на платите, поттикнат од хроничниот недостиг на работна сила, ја разликува Источна Европа од развиените земји.
Во Унгарија се планира зголемување за речиси 20% на минималната плата за следната година. Истражувањето на унгарскиот сајт за огласување на работни места profession.hu вели дека намерите за вработување веќе ги надминуваат нивоата пред-пандемија КОВИД-19, кога пазарите на работна сила веќе беа затегнати, и дека повеќе од половина од анкетираните компании планираат да ги зголемат платите за најмалку 10% следната година.
„Сите вработуваат“, рече Шандор Баја, управен директор за Чешка, Унгарија и Романија на компанијата за вработување Randstad. „Вработените многу добро знаат дека нивните работодавачи се во неволја. Равенката помеѓу понудата и побарувачката им покажува да не прифаќаат пад на куповната моќ“, додаде тој. Според економистите, регионот може да се соочи со нова нестабилност на пазарот во период на зголемена неизвесност поради инфлацијата и монетарната динамика по изненадувачкиот пораст на каматните стапки во Полска и Чешка.
Се очекува унгарската централна банка во вторник да ја зголеми основната стапка за уште 15 основни поени на 1,8%. Но, некои економисти веруваат дека постои можност за зголемување за 30 основни поени откако инфлацијата во септември се забрза до највисокото ниво во последните девет години.
Приносите на унгарските државни обврзници минатата недела пораснаа на околу 3,6%, што е највисоко ниво во последните три години, под притисок на зголемениот принос на американските обврзници. Приносот на 10-годишните чешки обврзници е околу 2,37%, што е највисоко ниво од почетокот на 2014 година. Пореметувањата во синџирите на снабдување, зголемувањето на цените на суровините, зголемувањето на трошоците за енергија и транспорт и значителните трошоци за платите постепено се пренесуваат на цените, вели менаџер за набавки во унгарски производител на компоненти.
„Степенот до кој компаниите ќе можат да ги поднесат зголемените трошоци, исто така, ќе зависи од тоа колку е силно влијанието на пандемијата“, рече менаџерот, кој сакаше да остане анонимен. „Следната година очекуваме нормализација на цените на суровините и енергијата, но не и драстичен пад, а новите нивоа дефинитивно ќе ги надминат трошоците пред кризата“, рече тој. Домаќинствата во Централна и Источна Европа, исто така, се повеќе се загрижени за забрзување на инфлацијата, покажува анкетата на Евробарометар. Загриженоста за инфлацијата во Унгарија, Полска и Чешка сега се меѓу најсилните во 27 -те земји -членки на ЕУ.
