Минатата година, Хрватска прими повеќе од 100.000 работници од Босна и Херцеговина, Србија, Северна Македонија и Косово.
Додека просечната исплатена нето-плата по вработен во Хрватска во ноември минатата година изнесувала 1.038 евра, според податоците на Националното биро за статистика, таа во исто време била значително помала во соседните земји.
За споредба, во Босна и Херцеговина во ноември 2022 година просечната плата беше 599 евра; просечната плата без даноци и придонеси за октомври 2022 година во Србија била 641 евро; во Црна Гора, според показателите на Управата за статистика, просечната плата без даноци и придонеси во ноември минатата година изнесувала 721 евро.
Од друга страна, ако се спореди со другите земји од Европската унија, Хрватска пред една година беше на самото дно на листата на просечни примања во Унијата со просечна месечна плата од 935,44 евра. Зад неа се само Унгарија, Романија, Полска, Грција и Словачка, покажуваат податоците на Евростат.
Просечната нето-годишна плата за вработените кои работеле со полно работно време во Европската унија во 2021 година изнесувала 33.500 евра, многу пати повеќе од 11.225 евра што просечниот работник може да ги заработи во Хрватска за една година, покажуваат мерењата на Еуростат. На самиот врв на највисоките просечни плати во ЕУ за 2021 година се најде Луксембург со 72.200 евра годишно.
Зошто Хрватска е привлечна за балканските работници?
Сепак, и со толку низок стандард за можностите на Европската унија, најголемиот простор во светот каде владеат либерално-демократските принципи, Хрватска стана одлична можност за граѓаните од соседните земји.
Според пресметките на агенцијата PickJobs, Хрватска во 2022 година ја надминала бројката од 100.000 работни дозволи за странски работници. Повеќето од нив се работници од соседните Босна и Херцеговина, Србија, Северна Македонија и Косово. Предничат работниците во туризмот и угостителството и работниците во градежништвото.
Од независноста во 1991 година, поранешната југословенска република мина низ тежок период на војна, како и транзиција од социјализам во парламентарна демократија обележана со корупција, непотизам, лоша приватизација… Сепак, и покрај сите тешкотии, успеа да постигне сите нејзини надворешнополитички цели: од 2009 година е членка на НАТО, најголемата воена алијанса во светот, е членка на Европската унија од 2013 година, а од 1 јануари 2023 година е членка на Шенген и на еврозоната.
Како Хрватска успеа да ги постигне своите надворешнополитички цели?
„Со многу тешкотии, Хрватска имаше и неколку предности“, изјави за Ал Џезира Весна Пусиќ, поранешна хрватска министерка за надворешни и европски работи. Според нејзиното мислење, тајмингот бил клучен.
„Нашиот проект ЕУ и НАТО го започнавме во 2001 година со ратификацијата на Спогодбата за стабилизација и асоцијација, во време кога сè уште имаше ентузијазам за проширување и во ЕУ и во земјите од Источна Европа; Во 2004 година изградивме политички консензус во политичката елита – на сите релевантни политички партии – за влез во ЕУ и со заеднички напори успеавме да го зачуваме тој консензус до влезот на 1 јули 2013 година; НАТО отсекогаш бил третиран од јавноста и меѓу политичарите како составен дел од интеграцијата во ЕУ.
Во целиот тој период, имаше истакнати политичари во пет до шест релевантни парламентарни политички партии кои, и покрај многуте разлики и несогласувања, беа за Хрватска во ЕУ и активно работеа и соработуваа на тоа; Силно граѓанско општество и особено исклучителни поединци, односно јавни интелектуалци, исто така, го поддржаа проектот на ЕУ, што секако придонесе за неговиот успех“, рече Пусиќ.
Што не успеа да направи Хрватска?
Некои истакнати интелектуалци, како историчарот Иво Голдштајн, велат дека Хрватска можела да направи повеќе. Во претходното интервју за Ал Џезира, тој рече дека земјата доживеала пад на почитта кон индексот на либералната демократија за време на мандатот на актуелниот премиер Андреј Пленковиќ.
„Во некои аспекти се приближуваме до нелибералната демократија. Додуша, тоа не се такви падови како што мереа агенциите во случајот со Унгарија и Полска, но падот во Хрватска е недвосмислено значаен“, вели Голдстајн.
Историчарот Голдстајн го гледа повоениот период на независна Хрватска како време на големи промени, но и време на соочување со проблеми од нов карактер: иако земјата е членка на Европската унија 10 години, Голдстен не го гледа тоа Хрватска сè уште ги прифати вистинските европски вредности, вклучително и либерално-демократските стандарди.
И опозицискиот политичар Бојан Главашевиќ се жали дека Хрватска не постигнала повеќе. Иако Хрватска направи значајни чекори напред, Главашевиќ вели дека „има многу чекори што ги направила назад, особено во областа на човековите права и слободата на медиумите, што е основа на секоја демократија“.
„Хрватска моментално потфрли на полето на слободата на медиумите“, изјави Главашевиќ за Ал Џезира.
Како и да е, се чини дека сега е одлична можност за остатокот од Западен Балкан да почне да се израмнува со Европската унија. Главашевиќ вели дека Брисел ја поддржува економската и безбедносната стабилност во „дворот“ на Европската унија, а тоа е особено видливо за време на руската инвазија на Украина.
