Уметноста, од античко време до денес, е незаменлив дел од човековата култура и идентитет. Токму поради неговата бесценета вредност, пазарот на уметност претставува еден од најдинамичните и најинтригантните сегменти на глобалната економија.
Пазарот на уметност – вредност и функционирање
Според податоците од специјализираната платформа за собирање податоци Статиста во 2023 година, вредноста на светскиот пазар на уметност се проценува на неверојатни 65 милијарди долари.
Овој пазар се карактеризира со висок степен на несигурност и субјективност во вреднувањето на уметничките дела, што доведува до чести флуктуации на цените и променливи трендови.
Главни играчи на овој пазар се аукциските куќи како Sotheby’s, Christie’s и Phillips, галериите, приватните колекционери, инвеститорите и уметниците.
Кои се клучните актери?
Најголем дел од трговијата со уметнички дела се одвива меѓу приватни колекционери, кои често вложуваат големи суми пари во зачувување и проширување на нивните колекции. Аукциските куќи, како централни посредници, исто така играат клучна улога во промоцијата и продажбата на уметнички дела, организирајќи престижни аукции ширум светот. Галериите се исто така важен дел од синџирот на дистрибуција, претставувајќи ги уметниците и промовирајќи ја нивната работа преку изложби и настани.
За време на периодот на коронавирус, поради откажување на аукциите и промоциите, трговците со уметнички дела, саемите и аукциските куќи ги зајакнаа своите дигитални одделенија, што предизвика зголемување на глобалната онлајн продажба на пазарот на уметност и антиквитети. Во 2023 година, вредноста на онлајн трансакциите со уметност беше речиси 12 милијарди американски долари, што е значително над нивото пред пандемијата.
Географски трговски центри
„Пазарот на уметност сега е глобален и постои меѓународен консензус за тоа што е добра уметност. Ова се зборовите на Лари Гагосијан, еден од најуспешните трговци со уметнички дела во светот. Човекот кој ја купи (за клиент) познатата слика на Енди Ворхол „Застрелан Sage Blue Marilyn“ за рекордни 195 милиони долари знае дека доаѓаат промени.
Сепак, иако трговијата со уметност се одвива насекаде низ светот, неколку земји се издвојуваат како клучни центри на оваа индустрија. Традиционално, Париз, Лондон и Њујорк беа епицентри на уметничкиот свет, со голем број галерии, музеи и аукциски куќи.
Сепак, во последниве години, градови како Пекинг, Хонг Конг и Сингапур, исто така, забележаа значителен раст на пазарот на уметност. Овие градови стануваат се поатрактивни и поради зголеменото богатство во регионот и поради зголемениот интерес на локалните колекционери и инвеститори на уметнички дела.
Тоа го покажуваат и податоците. Статиста вели дека 42 отсто од тие 65 милијарди долари „вртат“ во САД. На второ место е Кина со 19 отсто, а Велика Британија е трета со 17 отсто.
Влијанието на вештачката интелигенција
Развојот на вештачката интелигенција (ВИ) има значително влијание на пазарот на уметност. На пример, вештачката интелигенција се користи за анализа на пазарните трендови и проценка на вредноста на уметничките дела, што може да го олесни донесувањето одлуки за инвеститорите. Исто така, уметниците сè повеќе ја користат оваа технологија за да создадат нови форми на уметност, како што се дигиталната уметност и генеративната уметност.
Познат е случајот од пред две години кога на уметнички натпревар во Колорадо победи на дело за кое подоцна беше утврдено дека е создадено од вештачка интелигенција.
Сепак, тука е и прашањето дали развојот на вештачката интелигенција ќе доведе до губење на автентичноста и човечкиот допир во уметноста, што може да има долгорочни последици за пазарот.
Како заклучок, може да се каже дека светскиот пазар на уметнички дела е сложен и динамичен екосистем со широк опсег на учесници и фактори. Додека традиционалните центри остануваат важни, растечкото влијание на новите технологии како што е вештачката интелигенција отвора нови прашања за пазарот на уметност и можности за иднината на индустријата.
