Европската централна банка ги намали каматните стапки, а доколку продолжи со оваа практика, тоа ќе влијае и на каматните стапки во Хрватска. Кристин Лагард, претседателка на Европската централна банка (ЕЦБ), ја коментираше оваа одлука и нејзините последици во централниот Дневник на ХТВ.
Минатата недела слушнавме големи вести од Европската централна банка, која одлучи да ги намали каматните стапки иако инфлацијата не падна на два отсто. На прашањето зошто се смета дека е вистинското време за тоа, претседателката на Европската централна банка (ЕЦБ), Кристин Лагард, за ХРТ изјави дека Управниот совет минатата недела одлучил да ги намали каматните стапки за 0,25 процентни поени.
„Поради расположливите податоци, верувавме дека инфлацијата ќе продолжи да паѓа кон нашата цел од два проценти. Ќе ви дадам три информации. Највисоката инфлација беше 10,6 отсто во октомври 2022 година. Минатиот септември беше 5,2 отсто. Тогаш решивме да ги замрзнеме стапките. Според последното читање, инфлацијата во еврозоната е 2,6 отсто. Процесот на намалување на инфлацијата е активен. Сите наши прогнози од септември минатата година покажуваат дека целта ќе ја достигнеме во втората половина на 2025 година, нагласи Лагард.
Таа ги спомна и клучните последици од ваквата одлука. „Клучната последица на нашите одлуки беше малото намалување на каматните стапки што луѓето ги плаќаат. Ако ви треба хипотекарен заем затоа што планирате да купите куќа, ако имате бизнис и сакате да инвестирате и ви треба финансирање, банките ќе ви понудат намалени камати, пониски од пред една година. Ова е една од главните последици од нашите потези. Финансирањето е подостапно, а каматните стапки се пониски. Инфлацијата во еврозоната и натаму е повисока од растот на БДП. Многу земји се речиси на работ на рецесија“, објасни таа.
Дали треба да се плашиме од стагфлација? „Не би рекла дека е стагфлација. Инфлацијата паѓаше, но имавме и стагнација. Позитивно бевме изненадени од првиот квартал од 2024 година. Остваривме раст од 0,3 отсто, додека сите очекуваа 0,1 отсто. Ова не доведе да ги подобриме нашите прогнози за раст во 2024 година. Така, наместо 0,6 отсто, ако добро се сеќавам, предвидовме дека растот ќе биде 0,9 отсто“, рече таа.
„За 2025 година предвидовме раст од 1,4 отсто, а за 2026 година раст од 1,5 отсто. Значи, би рекол дека сме на почеток на закрепнување, а тоа можеме да го видиме од индикаторот PMI (индекс на менаџер на набавка), кој ги покажува очекувањата во деловниот сектор, а кога станува збор за услужните дејности, кои продолжуваат да се прикажуваат погоре. -просечен раст, а кога зборуваме за производството, кое ќе достигне 50, клучната точка во која економијата повторно почнува да расте“, продолжи таа.
Геополитички ризици и предизвици на светската економија
Светската економија е поврзана со потенцијални геополитички ризици. Лагард спомена три типа на најголеми предизвици или ризици. Првите се војните во Украина и Блискиот Исток, потоа поделбата на пазарните економии предводени од САД и Кина и ризикот од климатски промени.
„Прво, непосредните геополитички ризици. Се води страшна војна меѓу Русија и Украина. Вториот се однесува на трагичниот конфликт на Блискиот Исток. Ова е првата категорија на геополитички ризици. Во втората категорија се општите трендови кои моментално ги гледаме. Тоа се геополитички поделби меѓу некои развиени земји, предводени од САД, и некои пазарни економии во развој, особено Кина.
Тоа е трансформација на сегашниот пазар што ги повлекува сите последици што одат со фрагментацијата на трговијата. Би го споменал и третиот ризик, кој не е моментален, но доколку се оствари, бидејќи ништо не сме направиле, ќе има страшни последици. Тоа е ризикот од климатските промени“, објасни таа.
Во моментов гледаме значителни трговски тензии меѓу САД и Кина. Европа исто така ги зголеми царините за Кина. На прашањето дали мисли дека ова е адекватен пристап, Лагард рече дека постојат правила на Светската трговска организација.
„Доколку сите земји ги почитуваа овие правила и се воздржаа од промени, трикови, прекршувања, исклучоци и субвенции, светската економија ќе беше во подобра состојба. Загрижена сум поради зголеменото кршење на правилата како што се зголемува јазот меѓу земјите. Тие правила се прекршени десет пати повеќе во изминатите три години“, истакна таа.
Лагард се согласува со мислењето на аналитичарите кои тврдат дека Европа ја губи битката кога е во прашање конкурентноста и дека се потребни радикални промени. „Не е ништо ново. Европа отсекогаш била измачена од недостаток на конкурентност, барем во изминатите неколку децении. Но, ситуацијата сега се влошува“, рече таа. Што се однесува до финансиската анализа, Лагард смета дека „ликвидниот, унифициран пазар на капитал е еден од одговорите на тоа“.
„Мораме да ја подобриме продуктивноста. Ни требаат повеќе иновации. Но, ни треба и потребното финансирање за да можат претприемачите и големите компании да добијат средства овде. И тоа е нешто што можеме да го постигнеме, не зависи од надворешни фактори, туку од нас. Навистина се надевам дека политичкиот моментум ќе резултира со итен акционен план во таа насока“, рече таа.
